Een fort aan de Waddenzee
A. Carmiggelt
64
Geschiedenis en archeologie van
De Schans op Texel
Archeologische publicatie Provincie
Noord-Holland, no. 3, Haarlem
1998.
f 12,50
De Schans op Texel kent een boei
end en bewogen verleden. Het fort
is evenals de schansen op Wierin-
gen, Huisduinen, Nieuwediep en
Vlieland gebouwd in het begin van
de Tachtigjarige Oorlog (1568 -
1648), teneinde een Spaanse inval
in het Zuiderzeegebied te verhinde
ren. De eerste vermelding van De
Schans op Texel wordt geciteerd
door de geschiedschrijver Pieter
Christiansz. Bor (1559 -1635). In
zijn Historie der Nederlandschen
Oorlogen beschrijft hij de mislukte
poging van Caspar de Robles,
Spaans officier en stadhouder van
Friesland (de 'Stenen man' op de dijk bij Harlingen)
om het eiland Texel te veroveren. Hij schrijft dat de
Geuzenaanvoerder Sonoy 'op de selve (Texel, Huisdui
nen, Wieringen) sekere schansen tot bewaringe van
dien hadde doen maken'. In 1579 is er sprake van ene
Cornelis Jansz. die als vertegenwoordiger van de Sta
ten van Holland op het 'fort binnen Texel met twin-
tigh soldaten, die de selve aldaar tot laste vanden Lan
de sal mogen houden'. Ook op diverse kaarten uit die
tijd wordt De Schans al aangegeven. Het nabij gelegen
dorpje Oudeschild heeft er zijn ontstaan mede aan te
danken; diverse bekende personen als Cornelis
Tromp, Johan de Witt en Napoleon komen in de ge
schiedenis van dorp en schans voor. Behalve als mili
tair fort speelde De Schans onder meer een rol als la
zaret (ziekenboeg), rechtszaal (berechting van deser
teurs in oorlog op zee) en - in de Franse Tijd - als ka
zerne. Het met een veertigtal (kleuren) foto's en kaart
jes rijk geïllustreerde eenvoudig geschreven boekje
verscheen ter gelegenheid van de wederopenstelling
na restauratie in september 1998.
J.T. BREMER
Aquarel van De
Schans vervaar
digd door
J. Andriessen in
1780. De daken
van de kazernes
zijn boven de wal
zichtbaar.