Zeeuwse baai, de Friezen stichtten de Harlinger Koke
rij aan de Hollandsche baai. In totaal verbleven er 's
zomers naar schatting zo'n duizend tot twaalfhonderd
man. De vestiging der Hollanders op Jan Mayeneiland
droeg hetzelfde karakter als die op Spitsbergen, maar
is minder bekend geworden omdat ze vroeger dan
Spitsbergen werd verlaten (omstreeks 1640), vooral
omdat men daar veel meer last had van drijfijs.
Ook hier stonden 'getimmerten... gemeubleert ende
versien mett allerley ghereetschappen tot de visscherij
noodich'.2
Het meest opmerkelijke van dit circa 50 km lange en
2,5 a 17 km brede eiland is de ongeveer 2300 meter
hoge Beerenburg, de enige vulkaan binnen de poolcir
kel die zo nu en dan enige aardschokken veroorzaakt:
onse tent schudde die nacht of daer een aerdbevinghe
gheweest hadde' (8 september 1633). 3
Walvisvaarders
De walvisvaart werd van het voorjaar tot de herfst uit
geoefend met houten driemasters met een bemanning
van 40 a 50 tot soms wel 100 koppen, vooral Hollan
ders, Eiland-Friezen en Zeeuwen. De walvisvaart was
voor de Marsdiepdorpen Huisduinen en Den Helder,
maar ook voor de Waddeneilanden Texel en Terschel
ling, ja zelfs voor de Zijpe en Wieringerwaard van
groot belang. Volgens de kroniek
schrijver Dirk Burger van Schoorel,
chirurgijn te Oudesluis, woonden
er in 1707 in Huisduinen/Den Hel
der alleen al 38 commandeurs ter
walvisvaart (in 1746 zelfs 58!). Maar
ook in Zijpe en Wieringerwaard
woonden enkele gezagvoerders.
Omdat de commandeurs altijd de
stuurlieden, harpoeniers en spek
snijders bij voorkeur uit hun eigen
omgeving meenamen, betekende
dit in feite dat het aantal mensen
uit deze omgeving dat in de zomer
naar het noorden ging, minstens
het tienvoudige bedroeg. Een ander
aspect is dat mensen vanuit deze
gebieden zelf ook geld in deze be
drijfstak investeerden, zoals de 18e
eeuwse walvisrederij van Jacob
Queldam c.s. 4 Daarnaast was het
zo dat nogal wat oud-commandeurs
ter walvisvaart grond kochten in de
Zijpe. 5
Het schip, dat Zeemans huys
Gebout van hout en ijser
Godt die ons stuurman is
en Niemant is er wijser
0 Heer, wil ons verlosse
van de Groenlandse schosse
en breng ons dan na wense
in Hollant bij de mense
(bede in het journaal van de Groen-
landvaarder 'Weltevreden' onder
bevel van de Helderse Comman
deur Cornelis de Leeuw.)
De walvisvaart was hard, gevaarlijk
en wisselvallig. Niet alleen de vang
sten, ook de prijzen van traan en
balein wisselden nogal. Ook het
aantal schepen wisselde, meestal
100 a 120, maar soms ook twee
maal zoveel. Het beroep was hard,
zwaar en gevaarlijk. Er was nauwe
lijks een beroep waar men zich zo
afhankelijk voelde van het Opper
wezen als in de onherbergzame
arctische gebieden met zijn vele on
begrijpelijke veranderingen in de
weersgesteldheid en de eindeloos
uitgestrekte mysterieuze, koude,
kale ijsvlakten. Men bleef ook ei-
5i
