Landerijen en huizen op Huisduinen in 1636
volgens het verpondingsregister van de gaarder
73
Pieter Claessen Croon
Het zal altijd wel een raadsel blijven waarom het ene
dokument eeuwenlang bewaard is gebleven, terwijl
andere verloren zijn gegaan of vernietigd werden.
In het oud-archief van Den Helder bevindt zich een
verpondingsboek van de heffing op landerijen, huizen,
ambten en andere belastingplichtige zaken van de
belastinggaarder Pieter Claessen Croon uit het jaar
1636, afgesloten in 1644.
De taxatiewaarden per gars, snees en roe zijn voor de
landen in de drie polders en Torp als volgt (afgerond):
De opzet van het register
Het register bevat taxatielij sten van de landerijen en
huizen gelegen in de dorpen Huisduinen ('Kerckdorp
of-buijrt') en Den Helder. De eigenaars zijn alfabe
tisch op voornaam geregistreerd. Bij de landerijen is
per persoon genoteerd waar het bezit in één of meer
van de polders Oudeland, Koog en Nieuwland of rond
Torp, het voormalig terpgehucht onder de jurisdictie
van Huisduinen, was gelegen.
De oppervlakte van het land is vermeld in geersen
(gars), sneesen en roeden. Aanwijzing voor de verhou
ding tussen deze landmaten biedt de totaalrekening
op het eerste blad van het register. Van de Torper-
landen wordt vermeld dat enige bewoners van Kerk
buurt daar 700 roe bezaten, Van Den Helder 2 1/2
morgen en 55 roe, tezamen 4 1/3 morgen, m.a.w. 4 1/3
m minus 2 1/2 m 1 5/6 m of 825 roe. Daaruit volgt dat
één morgen gelijk is aan 450 roeden.
Uit de berekening is verder af te leiden dat 1 m 9
snees a 50 roeden.
Aan de totalisatie op het eerste blad, 'het begrijp van
de landen in desen boeck, gelegen in de banne van
Huijsduijnen' gaat een lijstje vooraf van de tekens
waarmee de aantallen gars of snees zijn geregistreerd:
een heel i 1 0=1/4
=1/2 000 =3/4
=11/2 [K snees
een gulden 20 stuivers, een stuiver 16 penningen
Ouwelant
1 gars 5- 8.-
1 snees
Cooghlant 1 gars
1 snees
beide polders
1 roe
Nieulant 1 gars 4. 6.-
- -.12.- 1 snees -.11.-
- 5.—..
- -. 11.- Torperlant
- -. .4 100 roe ƒ- 1.
Hieruit blijkt dat de landerijen en het Oudeland hoger
werden getaxeerd dan die in de Koog en het Nieuw
land, terwijl de kweldergronden van Torp de laagste
waardering vonden. De beste landerijen lagen in de
Oudelander polder.
Vergelijking van het totaal aantallen huizen en lande
rijen laat zien dat in de Kerkbuurt van 221 huiseige
naars 207 land bezaten; in Den Helder hadden van
184 huisbezitters 154 in éen of meer polders land in
bezit.
Als voorbeeld van de wijze van registratie van landbe
zit volgen hier enige noteringen op fol. 1 van de lande-
rijenlijst van Kerkdorp:
Adriaen Janssen Grooff
Coogh 1/2 gars 1/4 gars
Ouwelant
1/4 snees 8 roe 3.19.12
3 snees 5 roe f i.rj. 4
Adriaen Sijmons Vaders weduwe
Ouwelant 1/4 gars 1 snees 7 roe
Coogh 1/4 gars 1 snees 8 roe
Nieulant 1 gars 1/4 gars 1/4 sn.
Torperland 3 1/2 sn. 5 roe
Anna Eijmerts
Ouwelant 1/4 gars 1 snees 2 roe
Coogh 1/4 sn. 4 roe
5-17-—
fz. .12
1. 18.—
5- 9-i2
f 1.16. 8
5-—
1. 19.
/- 3-
2. 3-
NB. De hierboven genoemde tekens zijn hier voor de
duidelijkheid vervangen door cijfers en letters.
De 207 langdeigenaars in de Kerkbuurt bezaten