HELDERSE JAREN 1851 T/M 1875
L. F. van Loo - Aflevering 21:1871
analfabetisme - strenge winter - pokkenepidemie
75
BEVOLKING
De gegevens van de volkstelling van 1 decem
ber 1869 waren eindelijk beschikbaar geko
men. Op die dag telde Helder in totaal 18.366
inwoners: 9.476 van het manlijk en 8.890 van
het vrouwelijk geslacht. Vergeleken met de
telling van 1859 was "de bevolking zeer ver
meerderd", te weten met bijna 21 procent. Dat
was vooral te danken aan een gemiddeld flink
geboortenoverschot. Ook vestigden zich in de
jaren zestig meer mensen in Den Helder dan
dat er vertrokken.
De opbouw van de bevolking was echter nogal
a-typisch. Zo waren er relatief veel onge
huwde mannen, vanwege landmacht en voor
al marine. Voorts telde de Juttersstad in ver
houding veel weduwen en vrouwen waarvan
de man in het buitenland was, hoogstwaar
schijnlijk in de koloniën of op zee.
In 1871 nam het inwonertal licht toe van
19.305 tot 19.517. Naar de Koloniën vertrok
ken 278 mannen. De landmacht had 246 en
de zeemacht 1606 man in Den Helder gele
gerd. Als landverhuizers werden genoteerd:
twee mingegoede vrouwen zonder beroep die
naar respectievelijk "O.Indië" en "Amerika"
vertrokken. Een mingegoede metselaar ging
met vrouw en twee kinderen ook naar de
Verenigde Staten van (Noord) Amerika.
ANALFABETISME
Tussen 1864 en 1872 werden in Helder 1096
huwelijken tussen "jongmans en jongedoch-
ters" gesloten, dat wil zeggen niet eerder
gehuwd geweest zijnden. Bij het sluiten van
die huwelijken bleek, toen het op tekenen van
de trouwacte aankwam, dat 70 mannen (6,4%)
en 177 vrouwen (16,6%) niet konden schrij
ven, in de zin van niet in staat zijn een hand
tekening te zetten. Zij verklaarden dan niet te
hebben leren schrijven. We praten hier over
de harde kern van het analfabetisme. Vele
anderen waren wel een paar jaar naar school
geweest, konden wat schrijven en in ieder
geval hun handtekening zetten, maar alfabeet
was toch wel iets ander.
BEVOLKINGSREGISTERS
In Alkmaar, Hoorn, Purmerend en Weesp werd
"eens of meermalen per jaar de bevolking aan
de huizen" opgenomen. Elders, ook in Den
Helder, gebeurde dat niet. Wel telde deze
gemeente 15 onbezoldigde wijkmeesters, die
"algemeen toezigt houden en inlichtingen ver
strekken aan het gemeentebestuur".
GEMEENTEBESTUUR
De jaarwedde van de burgemeester was
1.800,00. De wethouders ontvingen ieder
200,00 -kennelijk een bijbaantje-. De ge
meentesecretaris en de ontvanger verdienden
ieder 1.200,00.
Er kwam een gemeentelijke verordening "tot
wering en beteugeling van besmettelijke ziek
ten". Eerdere verordeningen omtrent het
"afslaan van visch en die omtrent de besmet
telijke veeziekte" (1870) werden ingetrokken.
De Algemeene Begraafplaats had grafruimte
voor 4135 lijken; in 1871 werden er 479
begraven, op de joodse zes.
INKOMSTEN/UITGAVEN
Wederom was er een aardig batig saldo over de
gemeenterekening en wel van ruim 13.300,00.
