"VERVALSING" IN HET OUD-KATHOLIEK
DOOPBOEK
92
gen op de Medemblikker werf waren vergeten
dank zij de overstap naar het welvarende bedrijf
in het Nieuwediep. De in Koggenland op blz.
35 gestelde vraag waar de naam van de
Helderse Lastdrager vandaan kwam voordat zij
aldaar een werf begonnen meen ik hiermede te
hebben beantwoord. En waar bleven de gebroe
BEZETTINGSTIJD 1940 - 1945
Het was zaterdag 2 november 1940 toen "de
Nederlander", het Christelijk-Historisch Dag
blad voor Nederland, op zijn voorpagina ver
meldde; "Invoering van een als algemeen iden
titeitsbewijs geldend persoonsbewijs".
Alle Nederlandse inwoners die de leeftijd van
15 jaar overschreden, waren verplicht een op
naam gesteld bewijs in bezit te hebben en te
allen tijde bij zich te dragen. Het was tevens
een bewijs van opname in het bevolkingsre
gister. Het besluit van de secretaris-generaal
van het departement van Binnenlandse Zaken
dit algemeen identiteitsbewijs in te voeren, zou
de geschiedenis ingaan als "besluit persoons
bewijzen".
Een maatregel die grote gevolgen in de oor
logsjaren 1940-1945 zou hebben en, wat later
zou blijken, vooral joodse landgenoten en ver
zetsstrijders zou treffen. Ondanks dat de oor
log pas vijf maanden oud is werden de joodse
inwoners al zwaar getroffen: op 3 oktober ver
schijnen in de Nederlandse cafés bordjes met
"Joden niet gewenscht", vanaf 9 oktober wer
den zij geweerd uit overheidsdienst, en op 22
oktober werden maatregelen tegen joodse
bedrijven afgekondigd. Uiteindelijk volgde
voor alle Nederlanders op 2 november de daad
werkelijke invoering van het persoonsbewijs,
het gehate "Ausweis". Voor elk uit te reiken
persoonsbewijs werd een gulden aan leges
geheven, de ene helft vloeide in de rijkskas, de
ders Willem en Jacobus Theophilus Tinkelen-
berg? Willem kon ik helaas niet achterhalen
terwijl zijn broer Jacobus met zijn vrouw Den
Helder in 1892 met onbestemde bestemming
verlieten.
M.M.J. HOOGENBOSCH
andere helft in de gemeentekas. Het is oorlog
in Nederland, op dezelfde voorpagina van "de
Nederlander" staat de waarschuwing dat er die
nacht verduisterd moet worden tussen 18.09 en
08.39 uur.
Direct al in 1940 liet de Sicherheitspolizei weten
dat er een algemene identiteitskaart moest komen.
Als voorlopige maatregel legitimeerden de
Nederlanders zich met de distributie-stamkaart.
Al voor de bezetting had iedere Nederlander
een distributie-stamkaart gekregen, die recht
gaf op de door de distributiedienst verstrekte
bonkaarten en bonnen. Met die bonnen kon
men bepaalde door de overheid aangewezen
artikelen kopen. Eind 1940 was al zeventig pro
cent van de voedingsmiddelen gerantsoeneerd.
De opdracht tot het ontwerpen van een defini
tief document ging naar het hoofd van de rijks
inspectie der bevolkingsregisters. Hij slaagde
er in om een, wat hij noemde, "niet te falsifi
ceren persoonsbewijs", te maken. Het hoofd
had aan alles gedacht: speciaal karton, water
merk, een cliché (drukvorm) dat onzichtbaar
werd bij het licht van een kwartslamp, een goed
beschermde foto, een handtekening en vinger
afdruk. Alle gebruikte maatregelen waren tegen
vervalsingen bestand. De produktie was ge
pland vanaf december 1940 en aan het einde
van het volgende jaar moesten alle Neder
landers boven de veertien jaar te allen tijden
hun "Ausweis" kunnen tonen. De invoering van
het persoonsbewijs was natuurlijk vooral voor
