OORSPRONG EN DOORBRAAK
VAN HET MARSDIEP
98
3. Spanjaardsgat: ontstaat bij doorbreking van
de (Zuyder)Haaksgronden - is al in 1530 aan
wezig - begint in 1584 noordwaarts om te zwaai
en tot in de 17e eeuw - voornaamste ebgeul
1583-1681 - wordt omstreeks 1712 marginale
vloedgeul - plm. 1730 stranding op Texel met
zandbank Alteyt Droogh - ontstaan van De Hors.
4. Slenk: verschijnt omstreeks 1608 als kleine
vloedgeul - zwaait kloksgewijs om - voor
naamste ebgeul na 1712 - neemt taak
Spanjaardsgat over - nadert Texel 1748 - wordt
marginale vloedgeul en verzandt.
5. Noordergat (Nieuwe Gat): ontstaat in
Noorderhaaksgronden - zandbank Onrust ten
zuiden ervan blijft na 1838 droog - Noordergat
zwaait om - Onrust verplaatst zich naar ZO -
ZW-kust Texel slaat af - 1910: stranding Onrust
met verzanding Noordergat.
6. Molengat: verschijnt 1838 - neemt taak
Noordergat over - Razende Bol is eerst onder
zeese bank in ZW-hoek Haaksgronden - blijft
na 1925 bij vloed droog - beweegt NO - ook
Noorderhaaks blijft droog en verenigt zich met
Razende Bol in 1960 - Molengat zwaait om en
loopt nu evenwijdig aan W-kust Texel - strandt
op Texel omstreeks 2005?
In de bespreking door de heer Schendelaar van
onze studie over het Marsdiep (dit tijdschrift p.
69-70, 1996) komen enkele opmerkingen voor
waar we het niet eens mee zijn. Wij willen daar
graag onze repliek op laten horen.
7. Het Boons gat: ontstaat omstreeks 1712 ten
westen van de Slenk - komt niet tot ontplooi
ing - verdwijnt na 1748.
II ZUIDELIJK DEEL VAN DE DELTA.
8. Landsdiep van Huisduinen: ontstaat 1583 uit
doorbraak langs kust naar Marsdiep - neemt
taak Spanjaardsgat over - wordt belangrijker en
is in 17e en 18e eeuw voornaamste invalsgeul
- zwaait kloksgewijs om tot 1796 - verdwijnt
langzaam na ontstaan Schulpengat.
9. Schulpengat ontstaat omstreeks 1700 ooste
lijk van vorige - neemt eind 18e eeuw functie
daarvan over - thans belangrijkste ebgeul - wil
westwaarts omzwaaien, maar Rijkswaterstaat
voorkomt het ontstaan van een drempel door
zandzuigen.
10. Westgat: is in 1838 de voornaamste ebgeul
- na 1925 minder belangrijk bij het belangrij
ker worden van het Schulpengat.
11. Nieuwe Schulpengat: ontstaat in 1901 te
ZO van het Schulpengat.
12. Naamloze geul: ontstaat in 1930 ten oos
ten van het Nieuwe Schulpengat.
Gegevens vooral ontleend aan Sha, 1990.b
Niet alleen volgens ons, dat zou te veel eer zijn.
In ons onderzoek waren we op de hoogte van
de uiteenlopende meningen over het tijdstip van
de doorbraak, en we zijn aanvankelijk zelfs
gestart met de onderstelling van een eerdere
doorbraak maar we werden door de feiten naar
1170 gedreven. Die feiten zijn: de bijlagen van
het gezaghebbende archief van het Klooster van
Egmond die 1170 vermelden; het feit dat Prof.
B. Cyclus in ontwikkeling:
1. "Volgens hen brak de Noordzee in 1170
door de westelijke schoorwal en tapte daar
bij deze veengeul aan...
C. Onvoltooide cyclus:
D. Onvoltooide cyclussen: