WAT BETEKENT DE NAAM
HUISDUINEN
49
Een Romeinse vlootbasis aan het Marsdiep?
Vragen naar de betekenis van de naam Huis
duinen zal voor menige lezer lijken op vragen
naar de bekende weg. De koppeling van huis-
(zen) en duinen ligt immers voor de hand, voor
al wanneer men op oude kaarten ziet hoe de
duinen eertijds het dorp vrijwel aan alle kan
ten omgaven. Pannekeet (1988, 75) omschrijft
de naam Huisduinen dan ook als "buurtschap
in duinen; bewoond duingebied". De twijfel aan
de juistheid van deze naamsverklaring begint,
als men ontdekt dat de naam Huisduinen voor
het eerst in een schrifrtelijke bron voorkomt als
Husidina. Hetgeen er niet op wijst dat het twee
de lid "duinen" geweest zal zijn.
Die bron bestaat uit een 11e eeuws afschrift
van de z.g. Goederenlijst der St. Maartenskerk
in Utrecht, waarvan het zoekgeraakte origineel
"op zijn vroegst kort vóór 885, maar in ieder
geval vóór 896" opgesteld moet zijn
(Henderikx 1987, 117). De lijst inventariseert
de eigendommen die deze kerk bezat in het
gebied waarover de Vikingen Rorik en
Godfried heersten (862-885), en die zij na die
chaotische tijd graag terug wilden hebben (1).
De kerk claimt dan in Husidina drie mansi
(=hofsteden), zo'n 60 ha grond, waarschijnlijk
geschonken door een welgestelde eigenaar. De
schenkingsoorkonde zelf is niet bewaard
gebleven. De conclusie mag zijn dat Husidina
met in elk geval drie boerderijen al vóór de
desintegratie van het kerkelijk goederenbeheer
rond 860 (Henderikx a.w., 121) bestond. En
aangezien de in de lijst opgesomde bezittin
gen als regel (ver) vóór de tijd van het samen
stellen van de lijst verworden zullen zijn (2),
zal de naam Husidina eveneens (ver) vóór 860
in gebruik geweest zijn. Hoever precies valt
met deze gegevens niet na te gaan. Ook niet
of de naam sloeg op een dorp, een eiland, een
gebied o.d.
Er zijn geen eerder geschreven bronnen waar
in de naam Huisduinen voorkomt, wel latere,
zoals we zullen zien. Omdat het oude Huisdui
nen onbereikbaar voor onderzoek onder vele
meters zand in de buitendelta van het Marsdiep
begraven ligt, is er voorshands geen kans op
gegevens uit archeologische vondsten, en blijft
er alleen nog hoop op nadere informatie van
de kant van de Naamkunde, een sinds kort meer
gewaardeerde wetenschap door de benoeming
van een buitengewoon hoogleraar in de persoon
van dr. R. Rentenaar in Amsterdam.
TOPONIEMEN.
En dan blijkt dat de naam Huisduinen veel
ouder moet zijn dan (ver voor) 860: zij behoort
tot de namen die volgens hun opbouw en sa
menhang zeker vóór de tijd der volksverhui
zing, dus vóór de 4e eeuw, gedateerd moeten
worden (Gysseling-Blok 1959, 14). De oor
spronkelijke vorm ervan zal Husidinja geweest
zijn, waarbij aangetekend wordt: "husid-inja,
oud-germaans, waarin "husid" vermoedelijk
een participiale afleiding is bij het indo-euro-
pese "keus" (verhullen), bewaard in het ger-
maanse "huson" (kous, eigenlijk omhulsel)"
(Gysseling 1960, 492). Wij ontdekken hierin
echter niet de reden van deze naamgeving en
komen dus niet dichter bij de betekenis van de
naam. We komen evenmin verder met het gege
ven dat uit hetzelfde etymon namen zijn ont
staan als Heusden, Hoosden, Houdain en
Hosdent, en analoog Leusden en zelfs Loos
duinen. Wel levert een onderzoekje naar de
betekenis van al die namen een boeiende serie
varianten op (zoals Husdinio, Husuduna, Hys-
