EEN GRENSCONFLICT TUSSEN
BREDERODE EN EGMOND
1526: Waar is de grensscheiding tussen
Callantsoog en Huisduinen, Heersdiep of
Buizegat? Een conflict tussen Brederode en
Egmond.
In de late Middeleeuwen waren de eilanden
Huisduinen en Callantsoog hoge heerlijkhe
den, die respectievelijk toebehoorden aan de
graven van Egmond en de heren van Brede
rode. Tot de rechten van deze heren behoor
de o.a. de strandvond.
Het Heersdiep, dat in het midden van de 14e
eeuw ongeveer tussen de huidige strandpalen
4 en 6 was gelegen, vormde een duidelijke
scheiding tussen beide jurisdicties. Schepen
en goederen die ten noorden van het Heersdiep
strandden, vielen onder de jurisdictie van
Huisduinen, ten zuiden daarvan onder Cal
lantsoog. Het diep vertakte zich landinwaarts
in een aantal grote en kleine geulen, waarvan
de voornaamste de west-oost verlopende
Kromme Giel en de zuidoostwaarts gerichte
Oogsloot waren.
In 1602 wordt van Kwelderduin (De Kooi)
gezegd: "Deze quelderinge wert bij dye van
Huysduyne geïncorporeert, mits de verre gele-
gentheyt van den Ooghe oostaen streckt tot
het diep (Amsteldiep) achter Wieringen ont
rent een quartier van het eylant". Bovendien:
'het Heersdiep houdt sijn tocht uyt de Ooch-
sloot', die geheel binnen het gebied van Cal
lantsoog was gelegen. Boringen in het kust
gebied tonen aan dat het Heersdiep zich in de
loop van eeuwen heeft verplaatst. In het West
nederlandse kustgebied hebben actieve zee
gaten de neiging zich zuidwaarts te verplaat
sen. De zuidelijke oever lijdt daardoor verlies,
de noordelijke groeit aan. Tijdens een verlan-
dingsfase echter verplaatst de zich meer en
meer sluitende kustopening zich als gevolg
van banken- en duinvorming in het mon-
dingsgebied noordwaarts. Uit getuigenverkla
ringen in 1526 blijkt dit ook bij het Heersdiep
het geval te zijn geweest.
CONFLICTEN
De verlanding en het verdwijnen van het
Heersdiep in het eerste kwart van de 16e eeuw
leidde tot conflicten bij de strandingen in 1518
en 1525 tussen beambten van Egmond en
Brederode, waarbij van Oger zijde werd be
weerd dat Huisduiners ten onrechte beslag
hadden gelegd op gestrande goederen ten zui
den van de Heersdiepmonding. De Huisdui
ners van hun kant stelden dat het Heersdiep
zich noordwaarts had verplaatst en daarvoor
in de plaats zuidelijker in het gebied van de
oude Heersdiepmonding het recent ontstane
Buizegat de grensscheiding was.
Waarschijnlijk tijdens de stormvloed van 16
oktober 1502 sloeg een haringbuis door de
daar gevormde strandnollen en ontstond door
het kolken van het stormwater een nieuwe
kustopening naar de achterliggende slufter,
"een creecke die niet deurgaende en is, maer
valt van 't hoeg westwaert in der zeegehie-
ten 't Buyssegat, overmits datter een buys
bleef'.
Bij een stranding in 1518 liep de ruzie met
een sisser af, maar in 1525 liep de onenig
heid zo hoog, dat van Brederode-zijde een
klacht bij het Hof van Holland volgde.
VERSLAG INSPECTIE UIT 1526
Het Hof van Holland gaf op 16 december 1525
enige raadsheren opdracht zich ter plaatse van
de situatie op de hoogte te stellen. De com
missie bestond uit de raadsheren Gerrit van
Assendelft, Joost Sasbout en de secretaris van
het Hof Jan Hendriks.
108
