24. Plaatselijk lijkt de keus van een plaats
voor een kerk vooral bepaald te zijn door
een voorkeur voor oude heidense cultusplaat
sen: een tempel, een grafveld, een bron of put,
een bos, een altaar of andere offerplek. De
vroegste kerkjes, eenvoudige bouwsels van
hout en leem, werden gebouwd op de graf
velden die daarmee tot kerkhoven werden. Bij
opgravingen vertonen ze zich dan als een
"gat". Zo is het vroegste kerkje van Assendelft
uit plm. 975 herkend.
25. Langs rivieren gold een andere "vaste" af
stand voor nederzettingen: een dag varens
stroomopwaarts.
26. Zoals bij Diederik (als noot 2) p. 107.
Eerder (p. 41) noemt hij Willibrord stichter
van de kerken van Heiloo, Petten, Oostvlie
land en Stroe, en Bonifatius als stichter van
de kerk van De Waal, Texel. Dit artikel maakt
duidelijk dat een en ander niet juist kan zijn.
Algemeen. Wie zich bezighoudt met histori
sche en archeologische zaken, heeft voortdu
rend te kampen met de onoverzichtelijkheid
en versnippering van de (uitgebreide) litera
tuur. Wie bijv. het notenapparaat bestudeert
dat hoort bij het artikel waarnaar verwezen
wordt in noot 15, gaat het duizelen. Voor de
archeologie komt daar als extra moeilijkheid
bij dat er een enorme achterstand bestaat, niet
alleen in het onderzoeken van vondsten, maar
ook in het uitwerken van de bevindingen van
wèl onderzochte vindplaatsen en het publice
ren van de resultaten van het veldonderzoek.
Wie aan een publikatie werkt, moet er op be
dacht zin dat bepaalde standpunten inmiddels
achterhaald zijn door later onderzoek, zonder
dat zulks door publikaties bekend is gemaakt.
Dit betekent een onaangename onzekerheid.
125
Noordkop 700 na Chr.
d strand, duin
z zanden afgezet door zeegaten
w wadden (tussen laag- en hoogwater)
k kwelders en kleidekken (boven hoog
water)
v veen
pleistocene gronden (Hoge Berg
Texel, Wieringen)
De huidige kustlijn, de waddeneilanden incl.
Griend en de Afsluitdijk zijn gestippeld.
Actieve zeegaten zijn: het Vlie, een zeegat
in het noorden van Texel, Het Heersdiep en
de Zijpe. Het Marsdiep is nog niet
gevormd. Het zeegat van Bergen is ver
zand. (naar Zagwijn 1967, 1986, Jelgersma
et al. 1970, van Es et al.,1988)
