Ik hoop daar binnenkort nader op terug te
komen. Het ziet er niet naar uit dat de topo
nymie ons hulp kan bieden: hoogstens kan
men zich verbazen over het grote aantal namen
van verdwenen plaatsen in en om de kop van
Noord-Holland en Texel waarvan de ligging
onbekend is.
Willibrord: zijn persoon
De man waarom het ons gaat, werd plm. 658
geboren in Northumbrië en kwam in 690 - 32
jaar oud - met een aantal metgezellen uit het
Ierse klooster Rathmelsigi naar deze Lage
Landen om de Friezen te kerstenen. Hij kreeg
voor zijn plan wel de zegen van de paus
(Rome, 690) maar niet die van Radbod, de
koning van de Friezen.
Zo bleef het grootste deel van Friesland voor
hem verboden gebied. De Frankische rivaal
van Radbod, de hofmeier Pepijn van Herstal,
wees hem wèl als missiegebied Frisia citeri-
or toe het aan deze zijde gelegen deel van
Friesland, d.w.z. het zuidelijk van de Oude
Rijn gelegen deel, bekeken vanuit het
Frankische land), delen van Zuid-Holland en
Utrecht en de Zeeuwse eilanden.
In 695 werd Willibrord in Rome door paus
Sergius I tot aartsbisschop der Friezen gewijd.
Pepijn wees hem Utrecht aan als zetel: toen
niet veel meer dan de ruïne van een Romeinse
burcht. Het was wel een novum: er werd een
bisdom opgericht dat niet alleen nog bekeerd,
maar grotendeels zelfs veroverd moest worden!
(7). En dat trouwens bestond uit vele onbe
woonbare veenmoerassen, zodat het in feite
alleen de kuststrook en de hogere gronden
bezuiden Utrecht tot aan de Linge omvatten.
Alleen uit laatstgenoemd gebied zijn uit de
tijd tussen 690 en 716 gegevens bekend, en
dan nog spaarzame, die wijzen op werkzaam
heid van Willibrord. Om niet geheel vleugel
lam te zijn, zal hij toen wel voornamelijk in
meer zuidelijke streken actief geweest zijn (8).
Zo was het aartsbisdom der Friezen meer
goedbedoeld dan werkelijkheid (9).
Toen Pepijn stierf (714), zag Radbod in het
ontstane machtsvacuüm kans om Frisia cite-
rior op de Franken te heroveren, waarbij de
christelijke kerken door de oprukkende Frie
zen werden neergehaald of opnieuw voor hun
heidense eredienst gebruikt nadat de zende
lingen verjaagd waren. Willibrords werk van
25 jaar werd tussen 714 en 718 grotendeels
vernietigd!
Karei Martel
In 718 keerde het getij echter weer: toen kreeg
Karei Martel, een bastaardzoon van Pepijn,
het voor het zeggen in Frankenland.
Hij verdreef niet alleen de Friese troepen uit
Frisia citerior, maar wist zelfs noordwaarts
verder op te rukken, mede als gevolg van de
dood van Radbod (719).
Zo werd Kennemer-land en de Vechtstreek,
mogelijk ook West-Friesland, geannexeerd.
120
Willibrord als aartsbisschop (met pallium)
afgebeeld, gezeten tussen twee diakenen.
Het is de oudst bekende afbeelding van
Willibrord uit een in de 11e eeuw in
Echternach geschreven Graduale. Dergelijke
prenten vertonen soms wel degelijk gelijke
nis
