Franqois HaverSchmidt: de meest
romantische auteur van Nederland
Dominee Frangois HaverSchmidt en zijn
alter ego - zijn andere ik dat Piet Paaltjens
heette en nog tijdens zijn leven ter aarde
werd besteld door de predikant zelf - moet
wel de meest romantische van alle Neder
landse auteurs zijn geweest. De Nederlandse
literatuur staat zowel letterlijk als over
drachtelijk aan de rand van de Europese
literatuur. Ze volgt de trend, ze zet die niet,
en al helemaal niet in historisch perspectief.
De Hollandsche Spectator, die locus classicus
van vaderlandse literatuurvernieuwing zoals
onderwezen op de middelbare school van wel
eer, was een navolging door Justus van Effen
van Addison en Steele's The Spectator, een
blad dat bijna dagelijks in Engeland verscheen
vanaf 1 maart 1711.
De 555ste en laatste aflevering, die uitkwam
op 6 december 1712, moest bijna twintig jaar
wachten tot Van Effen ten onzent de fakkel,
ooit aangestoken in Engeland, overnam met
het eerste nummer van de Hollandsche Spec
tator, 20 augustus 1731. Het lichtende Britse
voorbeeld was toen al bijna twee decennia ter
ziele.
Bij een vaderlandse leeuw der letteren als
Rhijnvis Feith (1753-1824), "belangrijkste
vertegenwoordiger der preromantische hyper-
sentimentaliteit", aldus de Moderne Encyclo
pedie van de Wereldliteratuur (Bussum, Unie
boek 1980), ligt het al niet veel anders. De
bloedstollende kreten die uit Feith's grafkel
der klinken zijn ook echo's van buitenlandse
voorgangers. Huiveringwekkende voorbeelden
roepen, zo gauw ze worden nagevolgd, al
gauw de lachlust op - zeker van een post
moderne kring van lezers.
DRAMATISCHE MONOLOOG
Een van zijn lichtende voorbeelden, Edward
Young, publiceerde zijn "The Complaint: or,
Night Thoughts", een dramatische monoloog
in blanke verzen, zo'n kleine tienduizend
stuks, van 1742 tot 1745. Het in negen
"Nights" gestructureerde gedicht was onmid
dellijk ongekend populair; zo'n kleine tien jaar
voor de Zwolsche navolger ervan geboren zou
worden op de zevende februari van 1753. Over
zijn Teutoonsche bron van inspiratie, Klop
stock, zijn vergelijkbare voorbeelden te geven.
Wie erg chagrijnig wil zijn, vis-a-vis Neder
lands-chauvinistische gevoelens, zou er op
wijzen dat Feith zelfs imitatoren imiteerde. De
boeken beweren dat Baculard d'Arnaud, de
imitator van de nieuwerwetse Engelse grie
zelromantiek, die begon met Horace Walpole's
Castle of Otranto, 1763, een belangrijke bron
van inspiratie was voor de Zwollenaar.
Het romantische advies om je bij het naken
van de Dag des Oordeels in Nederland te ves
tigen, omdat daar alles vijftig jaar later gebeurt
- een raadgeving die meestal aan Heinrich
Heine wordt toegeschreven, maar in diens Ver
zamelde Werken niet gemakkelijk te vinden is
- lijkt in de achttiende en vroeg negentiende -
eeuwse literatuur, ver voor Douwes Dekker,
niet misplaatst.
ZELFMOORD
We keren terug naar het begin van dit opstel,
naar Frangois HaverSchmidt, die leefde van
1835 tot 1894, toen hij net voor het begin van
zijn zestigste levensjaar een einde maakte aan
zijn leven.
Van 1856 tot zo ongeveer 1859, het eind van
39
