48
KUSTVUREN ALS BAKENS
Ook geeft hij de bakens op de Huisduiner en
Texelse oever als kustvuren weer; ook hier een
onjuiste interpretatie van zijn voorbeeld(en).
Sgrooten baseerde zich voornamelijk op het
kaartbeeld van Van Deventer, op een oude kar
tering, die waarschijnlijk dateerde uit het begin
van de 16e eeuw of misschien zelfs uit het
eind van de 15e eeuw, met zekere aanpassin
gen.
Maar Sgrooten maakte de Allerheiligenvloed
van 1570 mee en heeft enkele gevolgen daar
van op zijn kaart genoteerd. Hoewel de Zijpe
door hem als bedijkt wordt weergegeven, ter
wijl de polder tussen 1570 en 1596, het jaar
van herdijking, verdronken lag, schrijft hij in
de monding van het Oude Veer, bewesten
Wieringen: "Anno 1570 ingelopen". Het in dit
zwin, het oude St. Maartenszwin, opgestuwde
stormvloedwater sloeg de Noorderzijpdijk (de
Slikkerdijk) grotendeels weg.
Hoewel sterk vertekend, suggereert hij dat aan
de westzijde van Texel het duingebied aan
zienlijk verlies had geleden, terwijl de noor
delijke helft van Eierland was weggeslagen.
Vooral bij het gebruik en de interpretatie van
de kaart van Sgrooten moet de waarschuwing
gelden, dat gegevens uit verschillende tijds
bestekken daarin zijn verwerkt.
In 1598 gaf Zacharias Heyns, uit Antwerpen
afkomstig, te Amsterdam "inde Warmoestraet in
de drie Deuchden" een zakatlas "Le Miroir du
Monde" uit, waarin de Kop van Noord-Holland
als 44e kaart was opgenomen, welke bijna iden
tiek is met de kaart van Van Deventer uit 1570.
In 1599 volgde zijn zakatlas "Den Neder-
landtschen Lant-Spiegel", waarin dezelfde
kaart voorkomt.
HENK SCHOORL
LITERATUUR:
Donkersloot-De Vrij, Y.M., topografische kaar
ten van Nederland vóór 1750; handgetekende
en gedrukte kaarten, aanwezig in de Nederland
se rijksarchieven, toegelicht en beschreven
(Akad. proefschrift), Groningen 1981.
Fockema Andreae, S.J. en B. van 't Hoff,
Christiaan Sgroten's kaarten van de Neder
landen, in reproductie uitgegeven onder aus
piciën van het KNAG, Leiden 1961.
Heyns, Zacharie, Le Miroir du Monde, Am
sterdam 1598; facsimile-druk Weesp 1994,
ingeleid door Jan W.H. Werner.
Heyns, Zacharius, Den Nederlandtschen
Lant-Spiegel, in ryme gestelt door -, Amster
dam 1599, facsimile-druk Alphen aan den
Rijn/Weesp 1994.
Hoff, B. van 't, De Kaarten van de Neder-
landsche Provinciën in de zestiende eeuw door
Jacob van Deventer, ingeleid door -, 's Gra-
venhage 1941.
Schoorl, H., Zeshonderd jaar water en land;
Bijdrage tot de historische Geo- en Hydro
grafie van de Kop van Noord-Holland in de
periode 1150-1750, Groningen 1973.
Schoorl, H., 't Oge, Het Waddeneiland Cal-
lantsoog, etc., ca. 1250-1614; Hollandse Stu
diën, deel 11, Hillegom 1979.
Schoorl, H., Het gebruik van oude kaarten bij
historisch-geografisch onderzoek; Kartogra-
fisch Tijdschrift 6 nr. 4, 1980, pp 39-46; opge
nomen in Henk Schoorl, Kust en Kaart,
Schoorl 1990 pp 68-76.
Westenberg, J., Oude kaarten en de geschie
denis van het voormalig eiland Huisduinen;
Tijdschrift Aardrk. Gen. deel LXIII nr. 3,
Leiden 1956.
Westenberg, J., Oude kaarten en de geschie
denis van de Kop van Noord-Holland; Verh.
Kon. Ned. Akad. v. Wetenschappen, afd. Na
tuurkunde, le reeks, deel XXIII nr. 2, Amster
dam, 1961.
