Kaartfragmenten van Noord-Holland
tussen Schagen en West-Vlieland
45
Ingevolge een door de Staten van Holland
in 1537 gegeven opdracht vervaardigde
Jacob Roelofsz van Deventer, "keizerlijk en
koninklijk geograaf", o.a. een kaart van
Holland, die in 1542 werd gedrukt. De kaart
bestond uit negen bladen in drie rijen boven
elkaar en werd van houtsneden "gheprint
Thantwerpen op die Lombaertsveste bij
mij Bernaert van den Putte, figuersnijder,
int jaer ons Heeren den 19 Februarii".
Andere kaarten volgden in 1553, 1556 en
1558.
Het fragment "Kop van Noord-Holland/-
Texel", vertoont tussen Petten en Callantsoog
alleen een (tijdelijke) kustopening "Zijp" en
tussen Callantsoog en Huisduinen een vlak
strand, waarvan een als vochtige plek aange
geven gedeelte ten zuiden van Torp erop kan
wijzen, dat hiermee de binnendelta van het
verzande Heersdiep wordt aangeduid.
De kaart geeft het eiland Huisduinen globaal weer
met de Noorderduinen, de Grafelijkheidsduinen
en nog los daarvan de Oogduinen. Verder de
Koogdijk en de Nieuwlanderdijk, waarmee de
Huisduiner polders werden omsloten, zonder dat
de namen daarvan werden weergegeven.
Bij het eiland Callantsoog is te zien dat de
houtsneeblokken bij de druk zijn verschoven.
WERELDATLAS
Voor de grote wereldatlas van Abrham Ortelius,
"Theatrum Orbis Terrarum", te Antweipen in
1570 uitgegeven, vervaardigde Jacob van
Deventer een geheel andere kaart: "Hollandiae
antiquorvm carthorvm sedis nova descriptio".
Deze nieuwe uitgave bevat o.a. voor zover de
Kop van Noord-Holland betreft veel meer details.
De in 1552-1553 bedijkte en na een inbraak
in 1555 herdijkte Zijper polder is, hoewel niet
geheel juist, ingetekend, terwijl de Huisduiner
Nieuwlanderpolder, in 1505 in opdracht van
graaf Jan van Egmond bedijkt, wordt aange
duid met de naam "Tuselant".
Aan de westkust tussen Huisduinen en
Callantsoog tekent Van Deventer drie kust-
openingen: Heersdiep, Buysegat en Scoutegat.
Het Heersdiep was volgens verklaringen uit
1526 aan de Noordzeezijde in een stadium van
verlanding. Vóór 1526 was het Heersdiep de
scheiding tussen de heerlijkheden Huisduinen
en Callantsoog, maar de verlanding was oor
zaak van grensconflicten. Een onderzoeks
commissie van het Hof van Holland bevond
in dat jaar dat het diep aan de zeezijde was
verland, "vast an der zee, zulx dat men daer
genoug droeg over mogte gaen, hoewel datter
binnen in de ...creeck oestwaerts op nog wae-
ter was". Dit komt overeen met de summiere
weergaven van Van Deventer in 1542. De ver
melding op zijn kaart van 1570 kwam zeker
niet meer met de werkelijkheid overeen.
INSPECTIE-COMMISSIE
Op 450 treden ten zuiden van het voormalige
Heersdiep vond de inspectie-commissie in
1526 "een kleyn creexken loepende uytter
oesten van 't hoger sant westwaert in der zee",
welke slufter dus geen verbinding had met het
achterliggend wadgebied.
Dit Buysegat bestond nog niet in de 15e eeuw;
het was tegen de eeuwwisseling ontstaan. Een
verklaring tegenover de commissie afgelegd
luidt: "35 jaren geleden zoo en wasser geen
Buysegat, daer men of wiste te spreken: dan
Jacob van Deventer en Christiaan Sgrooten
