De kerk van Huisduinen
WILLIBRORD (±700) STICHTER VAN EERSTE HUISDUINER KERK
De eerste kerk van Huisduinen, die vier a vijf
kilometer westwaarts gelegen moet hebben, was
in de 9e eeuw gesticht door de angelsaksische
zendeling Willibrord. Sommige auteurs veron
derstellen dat deze kerk ook zijn naam droeg,
maar dat is niet zeker. Het is evenmin zeker,
hoe vaak de kerk in de middeleeuwen landin
waarts is verplaatst. Zeker is alleen dat in de
16e eeuw gesproken wordt van een kerk gewijd
aan Sint Nicolaas, de beschermheer van de zee
vaarders. Dat was zinvol, want de pastoor van
Huisduinen verklaarde in 1514 dat de meeste
bewoners afhankelijk waren van de zee en lut
tel (=weinig) land bezaten.
Huisduinen was - in de 12e eeuw? - door inbra
ken van de zee (Marsdiep ten noorden, Heers-
diep ten zuiden) een eiland geworden en het
weinige land dat ze hadden was vol zand en
zout: „snootlant".
De 350 communicanten belijdende leden)
van de pastoor waren er niet best aan toe: „ende
hebben omtrent 112 haertsteden, daerof de 10
alleenlick wat hebben of te leven ende de rest
is arm, die dese winter meest all water drinc-
ken sullen".
ALLERHEILIGENVLOED
Na de beruchte Allerheiligenvloed in 1570 was
de situatie zo mogelijk nog beroerder: alle dij
ken waren doorgebroken, alle polders onderge
lopen en hulp bij herstel kon men wel verge
ten, want men had het veel te druk met de oor
log tegen Spanje (1568-1648). Tot overmaat van
ramp werd het dorp in het voorjaar van 1671
door de Watergeuzen overvallen. Het dorp zelf
werd tegen betaling van f. 150,— voor plunde
ring gevrijwaard, maar het kerkinterieur, met
name de beelden, moest het ontgelden.
Terecht schreef een rapporteur in 1574 dat hij
't land nog niet voor niks wilde hebben „soo
hij de dijcken ende duynen soude moeten onder
houden". Veel bewoners verplaatsten hun hui
zen landinwaarts op de wat hogere zandgron
den aan de zuidzijde.
De kerk, in de zeilaanwijzingen van Albert
Haeyen in 1585 omschreven als „een cleyn
kerxken", werd buitengedijkt (1599) en ging
kort daarna verloren.
KERKHERVORMING
Officieel was de kerk inmiddels overgegaan tot
de reformatie, al hadden de bewoners van
Huisduinen blijkbaar weinig op met het calvi
nisme: pas in 1593 kwam er voor het eerst een
predikant, een zekere Hendrik Luytgensz. Deze
had het al heel gauw aan de stok met de dorps
bestuurders en verdween. Zijn opvolger Johan-
nes Fleurkens verging het niet veel beter.
Uit een brief van 2 februari 1596 blijkt dat de
kerkgang zelfs gehinderd was, doordat kwaad
willigen „seer ongeschickelijck met hare paer-
den midden door het volck commende uut de
predicatie" gereden hadden. Daarbij zouden
zelfs twee vrouwen gewond geraakt zijn. De
schout, de katholieke Dirck Cornelisz.
Vroulandt zei echter niet te weten wie de daders
waren. Hij werd kort daarna (4 februari 1600)
vervangen door de gereformeerde Huybert
Willemsz Valck.
Het protest van de bewoners was ongekend fel:
de oude schout wist alles af van de kustverde
diging, de nieuwe helemaal niets, „sulcx dat wij
weynich beter als sonder schout zijn". Valck
kende de mensen niet en deed daar ook geen
moeite voorMen wilde Vroulandt terug, maar
Valck bleef tot zijn dood in 1628; daarna volg
de zijn zoon hem op (tot 1659).
Véél belangrijker voor de overgang van het
merendeel van de bevolking tot het calvinisme
was echter het uitbreken van de pest, waardoor
meer dan de helft van de bevolking omkwam.
Daarna kwam er veel nieuw volk op het eiland
en werd de calvinistische invloed sterker, voor-
87
