93
woord voor veertig is quarante).
Bij de V.O.C.-schepen, die rond de jaarwisse
ling van 1771/1772 op de rede van Texel lagen,
ging het echter niet om binnenkomende, maar
om uitgaande schepen.
Ronselpraktijken
De explosieve verspreiding van de scheeps- of
rotkoorts, de door de kleerluis overgebrachte
vlektyphus, aan boord van de V.O.C.-schepen,
had alles te maken met de ronselpraktijken van
de Verenigde Oostindische Compagnie. Van
keuring van de aangemonsterden, veelal berooi
de lieden die zo van de straat waren gehaald
en vaak maandenlang bij een „kostbaas" waren
opgeborgen, was geen sprake. Totaal onder
voede en vervuilde, vaak zieke mensen werden
zonder enig bezwaar aangemonsterd en aan
boord gebracht. Het journaal van een der
Oostindiëvaarders geeft een duidelijke indruk
hoe het in zijn werk ging:
„Ons slegt scheepsvolk was voornamelijk de
oorzaak van de op onsen Bodem schip) uit-
gebroeide kwaadaardige ziekten, want een groot
gedeelte van onze Soldaten, waaronder zig de
ziektens het eerst ver
toonden, waren vóórdat
zij aan Boord kwamen,
verscheidene Maanden
achtereen bij Volkshou
ders opgesloten geweest.
Sommige daarvan kwa
men uit dusdanig een
Huis, alwaar op dien tijd,
meer dan tweehonderd
Menschen bij eikanderen
waren opgeslooten en
waaronder toen reeds
een besmettelijke ziek
te heerschte. Eenige van
deezen hadden zelfs
daar ter plaatse die
Ziekte reeds doorstaan,
anderen, nog niet vol
komen hersteld, waren
zoo zwak, dat zij nau
welijks de Valreep kon
den overkomen, die ook aanstonds in de kooij
raakten. Door dezen werd de ziekte aan boord
gebracht en het gezonde deel der Manschap aan-
gestooken". 2)
„Overspruyting"
Uit een brief van 9 december 1771 aan de
bewindhebbers van de Amsterdamse Kamer
van de V.O.C. blijkt dat aan boord van de sche
pen op de rede reeds 88 zieken gestorven waren
en dat zich op dat ogenblik op vijf schepen
(„Huyste Meye", „Honcoop", „Groenendaal",
„Kronenburg" en „Leyderdorp") in totaal nog
397 zieken bevonden. 3)
Men wilde de zieken naar de barakken in de
Schans overbrengen, maar de bevolking van
Oude Schild voelde daar bitter weinig voor, uit
angst voor besmetting. Toch kregen de bewind
hebbers van de V.O.C. Kamer Amsterdam op
2 januari 1772 toestemming de zieken van de
inmiddels „in zee gelopen schepen" naar de
Schans te brengen. 4)
De zieken van het intussen ook uitgelopen
V.O.C.-schip van de Kamer Hoom, „Maria
Jacoba", werden naar het Nieuwediep vervoerd.
De schans op Texel omstreeks 1750, met gestippeld de huidige kustlijn
(naar een reconstructie van H. SchoorI)
