49
minister van Marine ingestelde commissie
maakte in 1818 korte metten met het plan.
Twee tot de commissie behorende marine-offi
cieren hadden de verschillende zeegaten tussen
Den Helder en Texel onderzocht en geconsta
teerd, dat het Duijnkergat voor een vijand te
lastig bevaarbaar zou zijn. Het was een gevaar
lijk, nogal ondiep zeegat waar de stroming
dwars doorheen liep en waar een schip zonder
een ervaren loods aan boord weinig kans had.
Bovendien was het met zinkschepen (met ste
nen geladen schepen die tot zinken werden
gebracht) eenvoudig en snel af te sluiten.
Kortom een waterfort was overbodig. 6)
Na deze afwijzing verdween het waterfort niet
definitief van het toneel. Ook tijdens de tweede
helft van de negentiende eeuw werden regelma
tig plannen gelanceerd met één of meer forten
op de rede van Texel. Verscheidene ministers
van oorlog toonden zich voorstanders van een
waterfort op de Laan, bijvoorbeeld August
Wilhelm Philip Weitzel in 1874 en Guillaume
Jean Gerard Klerck in 1876. 7)
Dure, controversiële zeeforten haalden het in de
Tweede Kamer echter niet. Zo bleef Den
Helder verstoken van een waterfort.
NOTEN:
1F.M. van Elderen, Erfprins. Van fort Lasalle
tot Marine kazerne. Bijdragen tot de Neder
landse Marinegeschiedenis, deel I (Amster
dam/Dieren, 1985)21.
2. P.C. Saai, Jan Blanken en de vestingbouw.
Fortificatieontwerpen voor het Nieuwe Diep,
1801-1811, in: Jan Blanken inspecteur-gene
raal van de Waterstaat (1755-1838). Cata
logus Rijksmuseum te Amsterdam (Beetster-
zwaag, 1987) 189-202.
3. Algemeen Rijksarchief te Den Haag (ARA),
Archief ministerie van Marine 1813-1906,
Aanhangsel, inv. nr. 34, rapport van
Kraijenhof d.d. 3 oktober 1817.
4. Idem.
5. Idem.
6. Idem, instructie van de minister van Marine
en Commissaris-generaal van Oorlog d.d. 18
februari 1818 en rapport van de commissie
aan minister van Marine d.d. 3 december
1818.
7. W. Klinkert, Het Vaderland verdedigd.
Plannen en opvattingen over de verdediging
van Nederland 1874-1914. Bijdragen Sectie
Militaire Geschiedenis nr. 21 ('s-Graven-
hage, 1992) 98-99.
Schetsen van een drijvende batterij, die in 1896 werd ontworpen door de Amerikaan
Thomas L. Sturtevant. Nederlandse marinedeskundigen zagen hierin een uitermate geschikt
middel voor de verdediging van de havens in Nederland en Indië.
MARC A.VAN ALPHEN