106
was, werd over de kwestie niets meer vernomen.
De familie mocht alleen eens in de 14 dagen
wasgoed voor Van Herwijnen omwisselen bij de
gevangenis aan de Weteringschans.
Het stoffelijk overschot van R. Zwinderman
werd begraven in zijn oorspronkelijke woon
plaats Gieten. Het blijft verwonderlijk dat de
Duitsers daarvoor toestemming hebben gegeven.
De agent A. Nijhof werd, in opdracht van het
SS- und Polizeigericht, gestraft met 4 weken
verzwaard arrest, uit te zitten in Schalkhaar,
wegens het laten ontsnappen van Van
Herwijnen op de Spoorgracht.
En tot besluit van dit hoofdstuk kan worden
vermeld dat de agent J.F. Wakker, die het fatale
dodelijke schot had gelost toen hij werd aange
vallen, met ingang van 1 juli 1943 op verzoek
eervol ontslag uit het korps werd verleend,
waarna hij werd benoemd tot wachtmeester bij
de Staatspolitie te Hoog-Soeren.
De val klapt dicht
Op de avond van woensdag 4 augustus ver
schijnt de Sicherheitspolizei onverwacht met
meerdere manschappen bij het bureau op de
Kerkgracht. Uit een na de oorlog afgenomen
verhoor van de SD-er W.H. Klüting blijkt dat
deze zich had verzekerd van de medewerking
van 60 gewapende manschappen.
De dienstdoende wachtcommandant/telefonist
komt onder toezicht van een Duitse militair en
mag alleen inkomende gesprekken aannemen.
Een ambtenaar van de gemeente-secretarie
(naam tot nu toe onbekend) wordt van huis
gehaald en gedwongen het raadhuis aan de
Kerkgracht met de in zijn bezit zijnde sleutels te
openen, alsmede de kaartenbakken op de afde
ling bevolking. Bij een door de Duitsers opge
stelde lijst met plm. 21 namen moeten adressen
worden opgezocht, waarna de razzia kan begin
nen. De betreffende ambtenaar krijgt geen enke
le kans om nog iemand te waarschuwen.
Na het invallen van de duisternis vallen de
Duitsers op alle adressen binnen en worden de
gezochte personen gearresteerd, met uitzonde
ring van H. Wildenberg (de man die de sleutels
van de Arbeidsbeurs had uitgeleend). Hij was
op die bewuste 4e augustus kort voor de razzia
gewaarschuwd door K. Brinkman en dook
onder. Dat was niet zo simpel als hier even is
neergeschreven. Toen de Duitsers hem niet thuis
troffen, zijn de vader en de broer van Wilden
berg enige tijd voor verhoor vastgehouden in
resp. de Euterpestraat in Amsterdam en in de
gevangenis te Scheveningen. Zij konden echter
geen inlichtingen verschaffen en werden na ver
loop van tijd weer los gelaten. De gezochte H.
Wildenberg heeft tot aan de bevrijding onderge
doken gezeten in de Zaanstreek en in Assen
delft. Wel verscheen zijn naam prompt in het
opsporingsregister van de SIPO.
De reeds eerder genoemde rechercheur Kerkhof
verleent de Duitsers goede diensten door de weg
te wijzen in het duistere Den Helder. In hoever
re andere politiemensen daaraan medewerking
moesten verlenen is niet bekend.
Die avond van de 4e augustus, even na negen
uur, stopt de auto van de SD, waarin ook
Kerkhof, voor het huis Javastraat 1. De brigade
marechaussee had aldaar de panden Javastraat
1 t/m 7 in gebruik als bureaus en woonhuizen.
Aan de dienstdoende wachtcommandant, de
hoofdwachtmeester H. Wesseling, vroeg de
SD-er naar de marechaussee H.M. Kok. Niet
wetende waarom de Duitser z'n collega Kok
zou willen spreken, deelde hij mede dat deze
met enige dagen verlof was naar zijn verloofde
in Diemen.... De SD-er nam plaats achter het
bureau. Wesseling moest in de kamer blijven
buiten bereik van de telefoon en de eveneens
aanwezige marechaussee P. Oom kwam in zijn
slaapvertrek, dat hij met Kok deelde, onder
bewaking van een gewapende Duitse militair.
De SD (Klüting of Golbert) telefoneerde naar
de SD in Amsterdam over de verblijfplaats van
Kok. Die nacht, te 02.00 uur van de 5e augus
tus, kwam uit Amsterdam het bericht dat Kok
was gearresteerd, waarmee de actie, op één per
soon na, was voltooid. De portier/conciërge van
de Arbeidsbeurs, Y. Sperling, geëvacueerd in
Andijk, had men nog niet in handen.
De ochtend na de razzia vertrok Sperling,
onwetend van hetgeen zich 's nachts in Den
