"DEN HELDER" OFFICIËLE NAAM SINDS 1928
86
Kortelings vroeg men mij wanneer de naam
van onze gemeente werd vastgesteld; wan
neer sprak men van "Helder" en wanneer
werd het "Den Helder"?
Als graaf Floris V op 23 april 1283 zijn bezit
in de noordkop aan de heer Willem II van
Egmond verkoopt, spreekt de verkoopakte in
de grafelijke leenregisters "dat wi onze Dorpe
Huusdunen ende Oudendorpe med al dien
rechte ende med al dien datter toe behoird
alzo als zi onze zijn, hebben vercocht...."
Door deze transactie werd het eiland van
Huisduinen een heerlijkheid onder het gezag
van de heren van Egmond die hier hun heer
lijke rechten uitoefenden.
In 1505 deed de in 1486 tot graaf verheven
Jan de Oude van Egmond (1483-1515) het ten
oosten van de Oude Coogh gelegen land
bedijken. Dit land vormde "het Nieuwe
Landt".
Onbedijkt gebied
Tussen 1516 en 1525 liet Jan zijn weduwe, gra
vin Magdalena van Waardenburg (gest. 1538) in
het nieuw gewonnen land een huis bouwen. Dit
werd de eerste aanzet tot het ontstaan van
"d'Helderbuert" of "den Helder". De naam dankt
zijn ontstaan aan de situatie waarin het gebied
verkeerde: een onbedijkt bij vloed droog blijvend
gebied. (Heller, helder of kwelder).
De heer A.P. Vlam attendeerde mij erop dat in
de Leybucht aan de Oostfriese kust iets
zuidwestelijk van Norden een dergelijk gebied
ligt dat men daar Heller noemt. In eenzelfde
situatie verkeerde de buurt noordoostelijk van
Huisduinen en gezien de taalverwantschap van
de bewoners van Oost- en Westfriesland ligt het
wel voor de hand dat zij hun buurt "die Heller
buyrt" noemden. Tot na 1600 bleef men spreken
van "den Eijlande van Huysduynen". Dirk
Vroulandt was schout "des eijlants van
Huysduynen".
In zijn "Tegenwoordige staat der Verenigde
Nederlanden" vermeldt Isaac Tirion het aantal
huizen in 1632: aan Huisduinen 200 en aan den
Helder 183. Niet lang daarna zou den Helder
haar bakermat Huisduinen overvleugelen. Van
Oudendorpe werd in het geheel niet meer ge
sproken, maar naar gelang d'Helderbuert groei
de, kon men er bij de adressering aan schout en
schepenen niet meer omheen en werd de naam
"den eijlande van Huysduynen en den Helder".
Ofschoon het rechthuis (raadhuis) gevestigd
bleef te Huisduinen en de vroedschap daar ver
gaderde, werd het sinds de tweede helft van de
17e eeuw steeds gebruikelijker om van de aan
den Helder gelegen herberg "De Roode Leeuw"
gebruik te maken.
Op 11 februari 1795 (na de omwenteling) sprak
men van de "Provisionele Representanten voor
de Burgarije van den Lande van Huysduynen en
den Helder.
Bestuurszetel
Bij het Reglement van Orde van 1805 werd de
bestuurszetel van Huisduinen definitief naar den
Helder verplaatst. Sindsdien bestond het bestuur
uit zeven leden en een schout. Aan het hoofd
stond de President-Burgemeester die voor de
duur van twee maanden werd gekozen. Deze
functionaris mocht echter geen Huisduiner zijn.
Het zelfstandig bestaan van het dorp hield in
1805 op.
Bij keizerlijk decreet van 21 oktober 1811 werd
de naam van de gemeente vastgesteld als
"Helder" en verdween de naam Huisduinen van
