37
Het lijkt mij het overwegen waard, te onderzoe
ken of woorden en uitdrukkingen, die in Den
Helder worden gevonden, eveneens in
Vlissingen bestaan.
Zuiver Helders
Verder zullen er misschien in andere vissers
plaatsen langs de kust dezelfde woorden of uit
drukkingen als in Den Helder zijn gebruikt. Denk
eens aan het woord "boet" dat men in Den Helder
kent als schuurtje en misschien iets te maken
heeft met het boeten (herstellen) van visnetten.
Een woord dat altijd als echt "Helders" bekend
heeft gestaan is "eik" in de betekenis van hond. Ik
heb het nooit ergens anders gehoord. Tientallen
jaren geleden is er, ik dacht in de "Groene
Amsterdammer", een rubriek geweest waarin de
herkomst van woorden werd behandeld.
Het woord "eik" werd toen als "zuiver" Helders
erkend, zonder dat men er een verklaring voor
wist te geven. Van Dale geeft als tweede betekenis
voor "eik": plaatselijk voor hond, in ongunstige
betekenis", maar daar ben ik het niet mee eens.
In Den Helder, althans in de "Ouwe Helder",
was het gewoon om, als ze het over een hond
hadden, van een "eik" te spreken. Wilde je dat in
ongunstige zin uitdrukken, dan had je het over
een "rot eik" en iedereen wist wat je bedoelde.
Onbegrip
De oorsprong van het woord? In het Frans bete
kent eik (als boomsoort) "chêne" en hond
"chien". Misschien is er in de Franse tijd in Den
Helder een spraakverwarring geweest bij de een
of andere gebeurtenis, die hier een hond
voortaan (ook) tot "eik" bestempeld heeft.
Of het woord "kluft" Helders is weet ik niet. Van
Dale spreekt hierover in de derde betekenis van
"afhellende schuinte, op- of afrit", in Den
Helder veelal bedoeld voor de verbindingsweg
tussen de lager gelegen straat en de zeedijk.
Als proef op de som heb ik in mijn kennissen
kring enkele malen de vraag gesteld of de zin
"Heb je die eik op de kluft bij de boet gezien?"
hun aansprak.
Er ging een wereld van onbegrip voor ze open.
Had ik vroeger hetzelfde in Den Helder ge
vraagd, dan hadden ze misschien belangstellend
geïnformeerd of ik de kluft bij de Langestraat
bedoelde of die bij het Westplein, waar altijd
veel "eikies" van vissers rondbanjerden. Als je
die vissers een "goeie morgen" toewenste, werd
dit steevast met "morrie" beantwoord.
Dus toch?
De woorden "waar" en "daar", respectievelijk in
vragende en aanwijzende zin, werden in Den
Helder (en misschien ook wel in andere
plaatsen) fraai verklankt als "waaro" en "daaro".
De straatnamen "Prelleweg" en "Bassinggracht"
zullen misschien niet op het onderzoeksterrein van
de H.H.V. liggen, maar zijn toch de moeite waard
om voor de eeuwigheid vastgelegd te worden.
Er is al zoveel afgebroken in Den Helder en als
ook de Parallelweg en de Bassingracht worden
gesloopt, dan zal niemand ooit weten hoe de
"juiste" uitspraak was!
Een aantal jaren geleden las ik tot mijn verba
zing op een straatnaambordje "Bassinggracht",
jawel... met twee g's. Dus toch? Ik ben er voor
alle zekerheid de hele Bassingracht voor afgelo
pen om de naambordjes te controleren, maar die
gaven toch alle de voorkeur aan de enkele letter
g. Het foute bordje hebben ze later weggehaald
en waarschijnlijk in het bassin gegooid. Jammer
eigenlijk.
Straatspelletjes
Over de (Ouwe) Helderse straatspelletjes als
"hane", "klokkie", "pruimpje" en "spiererabbi"
zou ook best wat te vertellen zijn, maar dat is
een heel ander hoofdstuk.
HARRY VAN LOO
