28
HELDERSE JAREN 1851-1875
Aflevering 4 - 1854
Nieuwe Lutherse kerk
Onderwijs niet meer gratis
Armenwet
Meteorologisch observatorium
Schaarste van gras
Veel meer zeevaart op Helder
BEVOLKING
Het inwonertal steeg in 1854 van 11.782 naar
12.126 als gevolg van zowel een geboorten- als
een vestigingsoverschot. Het betreft het wettige
cijfer, feitelijk waren er heel wat meer inwo
ners, namelijk 13.517, inclusief 319 militairen
van de landmacht en 1366 der zeemacht.
Vanuit Helder vertrokken Susanna Lobe, Dirk
Lobe en Bernardus Tobei naar Noord-Amerika.
Eerstgenoemde was echtgenote van Franciscus
Jansen, die haar echter "eenige jaren geleden
had verlaten". Ze was 24 jaar, zonder beroep,
hervormd, mingegoed en had twee kinderen.
Dirk Lobe, waarschijnlijk een broer, was "klee
dermaker, 21 jaar, hervormd, mingegoed"; hij
had vrouw en twee kinderen. Bernardus Tobei
was een 31-jarige, katholieke, mingegoede zee
man. Ook hij vertrok naar Amerika "om verbe
tering van bestaan te zoeken"; zijn vrouw en
een kind gingen mee.
GEMEENTEBESTUUR
In de loop van 1854 werden drie gemeentever
ordeningen uitgevaardigd: op den hoedanig
heid en den verkoop van het brood, op het los-
loopen van honden en het rijden met honden
wagens, alsmede een reglement op het veer met
Zwolle.
Op het vlak van de gemeentefinancien ging
ongeveer f 80.000 om; het batig saldo was krap
2.000 gulden.
KERKELIJKE ZAKEN
"In de gemeente Helder is in 1854 de eerste
steen gelegd voor den opbouw van eene nieuwe
Evangelisch Luthersche kerk. De werkzaamhe
den zijn in den loop van datzelfde jaar reeds
zoo verre gevorderd, dat op 31 December jl.
het gebouw van buiten voltooid was". De pro
vincie had f 250 subsidie gegeven.
ONDERWIJS
De in 1853 uit de gemeenteraad benoemde
commissie, die moest nagaan hoe het (lager)
onderwijs beter en (voor de gemeentekas)
goedkoper zou kunnen, concludeerde op 12
september:
1een of meer bijzondere scholen van de twee
de klasse oprichten;
2) kinderen op de openbare scholen wier
ouders daartoe de middelen bezitten een zeker
schoolgeld te laten betalen. Dat schoolgeld zou
eerst geheven behoren te worden, "zoodra er
een genoegzaam aantal bijzondere scholen
bestond om de keuze tusschen deze en de open
bare mogelijk te maken".
In de nabijheid van de Koopvaardersbin
nenhaven mocht van de gemeenteraad en het
provinciaal bestuur een bijzondere school der
tweede klasse worden opgericht, maar die kon
in 1854 nog niet geopend worden. Hoofd
onderwijzer was J.A. Valks.
"Een ander onderwijzer aan den Helder, die
verziocht had eene gelijke aanstelling te beko
men voor eene zoodanige school in het weste
lijk deel der gemeente, heeft zijn verzoek later
weder ingetrokken".
In Noord-Holland zijn 11 tekenscholen, waar
van alleen de Helderse geen gemeentelijke
instelling en dus niet gratis is.
ARMENZORG
Er is sprake van "toenemende armoede" in ver
band met de strenge winter en ongekende duur-
door dr. L.F. van Loo
Landverhuizers:
