A.P. Staalman
roemrucht Kamerlid uit Den Helder. (1858 - 1938)
114
Omstreeks een eeuw geleden begon Andries
Popke Staalman, zoon van de chef van de
zeilmakerij op de Rijkswerf te Den Helder,
een boekenwinkeltje annex drukkerijtje van
waaruit hij een nieuws- en advertentieblad
"Extra tijding" ging uitgeven. In dit blaadje
stelde hij, met scherpe pen, de mensonwaar
dige toestanden bij de Koninklijke Marine
aan de kaak.
De gevolgen waren onthutsend; in eerste instan
tie, uiteraard, woedende marine-officieren en
een gnuivend lezerspubliek. Vervolgens een ze
tel voor Staalman in de Tweede Kamer bij de
verkiezingen in 1894 en de nodige paniek daar
over bij de marine-autoriteiten. Tenslotte: door
toedoen van de dissidente A.R.P.-er Staalman
leed Abraham Kuyper bij de verkiezingen van
1905 een nederlaag, waardoor Kuypers politieke
macht voorgoed werd geknakt.
Andries Popke Staalman werd op 2 november
1858 geboren te Hellevoetsluis als zoon van
Gerrit Staalman en Catharina Jannetje Vos-
seveld. In december 1858 verhuisde het gezin
Staalman naar Den Helder, waar vader werk
kreeg op de zeilmakerij van de Rijkswerf. Veel
onderwijs heeft Andries niet gehad. Als oudste
van een groot gezin moest hij reeds als 12-jarige
meehelpen om de kost te verdienen. Hij was een
tijdje hulpklerk bij de gemeente-ontvanger in
Nieuwendam, vervolgens diende hij een jaar als
dienstplichtige bij de marine, daarna begon hij
een drukkerijtje, van waaruit hij het Noord-hol
lands Nieuws- en Advertentieblad "Extra tij
ding" ging uitgeven.
Hij schreef dit blaadje zelf vol en uitte zijn kri
tiek op de in zijn ogen mensontwaardige ver
houdingen bij de marine op niets en niemand
ontziende wijze. Al heel gauw mocht het blad
dan ook niet meer op marineschepen gelezen
worden, met -natuurlijk- een averechts gevolg.
In 1891 werd Staalman zelfs tot drie weken
gevangenisstraf veroordeeld omdat hij in zijn
blad de Helderse commissaris van politie en een
marine-officier zou hebben beledigd.
Sedertdien was Staalman in Den Helder en
omgeving bij iedereen bekend, door de autoritei
ten gehaat, door de gewone mensen bemind.
Kamerzetel
Zijn populariteit bij de gewone man had tot
gevolg dat hij bij de kamerverkiezing in 1894 de
kamerzetel van het kiesdistrict Den Helder -het
was nog in de tijd van de districtsvertegenwoor
diging- veroverde. Voordien was de zetel bezet
geweest door een liberale marine-officier. "Het
was voor sommigen hunner om te verstijven van
schrik", schreef Staalman over de marine-offi
cieren.
Nogmaals: Staalman, die voorzitter was van de
Helderse A.R. kiesvereniging "Nederland en
Oranje", van de Chr. onderofficieren vereniging
én van de Helderse vissersvereniging, was een
vertegenwoordiger van het volk in optima for-
ma, hetgeen van veel van de huidige, door par
tijbesturen "aangewezen" kamerleden, niet
gezegd kan worden. Was Den Helder dan zo
gereformeerd? Zeker niet. Van de 6750 kiesge
rechtigden (alleen mannen!) waren er slechts
800 lid van de Anti Revolutionaire Partij.
Vergadering van de gelovigen.
Overigens: Staalman zelf was niet gerefor
meerd, maar Darbist. De volgelingen van John
Darby (vergadering der gelovigen) waren scherp
gekant tegen alle vormen van kerkelijke organi
satie, kerkelijke ambten, formulieren, enz. In
hun kring leefde sterk de verwachting van de
