42
trokkken, toen de commandant in de Rode Zee
opdracht kreeg, op te stomen naar Louren§o
Marqués (de zuidelijkste haven van Mozam
bique) om de gevluchte Zuidafrikaanse presi
dent Paul Kruger af te halen en naar Marseille
te brengen.
De bijna honderd meter lange tweepijper bleef
het visitekaartje van Den Helder, evenals de
iets jongere pantserschepen Hr. Ms. "Hertog
Hendrik" en "Jacob van Heemskerck". In de
meidagen van 1940 lag de "Gelderland" opge
legd en onbewapend op de Rijkswerf. De
Duitsers lieten het schip verbouwen tot drijven
de luchtdoelbatterij en gaven het de naam
"Niobe". De voormalige "Gelderland" werd in
juli 1944 bij een Russische luchtaanval in de
Finse golf tot zinken gebracht.
De "Hertog Hendrik", die op 10 mei 1940 in
Den Helder opgelegd lag, werd door marine-
daags voor de capitulatie de haven van Den
Helder om zich naar Portsmouth te begeven.
Met enkele korte onderbrekingen voor noodza
kelijk onderhoud, o.a. in Soerabaja, Bombay en
Durban, heeft dit schip tot het eind van de oor
log aan de strijd ter zee kunnen deelnemen. Op
26 mei 1945 werd Hr. Ms. "Willem van der
Zaan" te Rotterdam voor het eerst weer aan de
Nederlandse kade afgemeerd.
Beeldbepalend
Tot de kapitale schepen, die voor het uitbreken
van de Tweede Wereldoorlog het beeld van de
Helderse haven gedurende tientallen jaren had
den bepaald, behoorde allereerst het voormali
ge pantserdekschip Hr. Ms. "Gelderland".
Deze 3512 ton metende oorlogsbodem was op
12 februari 1900 in dienst gesteld en op 25
augustus d.a.v. naar Nederlands Oost Indië ver-
De jagers van de Admiralen-klasse waren uitgerust met twee drieling-lanceerhuizen voor torpedo's.
Op de foto wordt zo' n torpedo met een diameter van 53 cm gelanceerd.
