107
HUISDUINER UPS EN DOWNS
Huisduinen staat in de belangstelling. Dit is wel eens anders geweest. We moeten teruggaan tot het
jaar 1826, toen door de gouverneur van Noord-Holland plannen werden beraamd om het dorp
Huisduinen te verlaten en de bewoners zich te doen vestigen aan de oostzijde van Den Helder.
Reden was de achteruitgang van de walvisvaart (in het dorp waren tal van commandeurs ter Groen
landvisserij gevestigd).
Steeds meer inwoners trokken naar Den Helder. Dit maakte van Huisduinen een noodlijdend dorp.
Reeds in 1805 was het gedaan met het zelfstandig bestaan van Huisduinen; in dit jaar werd het
dorpsbestuur overgeplaatst naar Den Helder. Er stonden toen nog maar 50 huizen in het dorp.
Ter illustratie van deze achteruitgang volgt hier een passage uit het kerkelijk archief van de Doops
gezinde gemeente te Den Helder. In het algemeen geven kerkelijke archieven een aardig beeld van
het wel en wee in een gemeente.
Voor 1731 bestonden er in Den Helder en op Huisduinen twee afzonderlijke Doopsgezinde ge
meenten. Op Huisduinen die van de Friese (=vrijzinnige) doopsgezinden. In het jaar 1731 werd tot
een fusie besloten. Daarbij blijkt, dat de ene gemeente niet belangrijker was dan de andere, want de
ene zondag preekte de dominee in Huisduinen en de volgende in Den Helder. In 1782 was het aan
tal lidmaten op Huisduinen tot 17 gedaald, daarentegen in Den Helder tot 67 uitgegroeid. De pre
dikant ging toen alleen nog zomers eens in de veertien dagen naar Huisduinen; de gehele winter
preekte hij in Den Helder.
Slechts zes jaar later, in 1788, werd de Doopsgezinde kerk op Huisduinen voor de sloop verkocht
en waren er nog slechts acht lidmaten over.
In dit stukje kerkelijke geschiedenis wordt het verval van Huisduinen wel zeer duidelijk weer
spiegeld.
HET OUDE "EYLANDT"
Huisduinen, eens een dorp dat Den Helder in belangrijkheid verre overtrof, heeft een roerig ver
leden.
Het eiland heeft een nimmer aflatende strijd tegen de zee moeten voeren. Aanvankelijk waren er
nog geen dijken, althans niet van het soort dat wij nu kennen. Kijken we in de oude Kronieken en
boeken die de geschiedenis van Huisduinen verhalen, dan blijkt dat hier al in de vroege middel
eeuwen een nederzetting bestond. Het dorp is vermoedelijk in de eerste helft van de negende eeuw
gesticht, in ieder geval bestond het in 866, want toen kwam het voor op de lijst van kerkelijke
goederen van de Utrechtse St.Maartenskerk. Huisduinen met het bijbehorende land, het "Eylandt
van Huysduynen", behoorde achtereenvolgens aan de Koningen van Friesland, de Graven van
Holland en de Graven van Egmond. Uit het oorkondenboek in het Rijksarchief te Haarlem blijkt dat
"Huisduine en Oudendorp" op 29 april 1283 door Graaf Floris V aan Willem van Egmond werd
verkocht "om derhalf hondert pond penninghe".
Hoe groot was nu dat oude "Eylandt van Huysduynen"? Als we proberen de grenzen terug te vin
den, blijkt dat aan de zuidzijde niet zo moeilijk te zijn. Bij café-restaurant "Duinoord", aan het be
gin van het pad naar het strand, vinden we het einde van de Zanddijk, waar deze aansluit op de be
staande duinenrij. De grens lag dus daar en loopt verder langs de rand van de "Donkere Duinen".
