83
PIET PftALTJENS SN DEK KELDER.
Het zal zeker veel van de huidige inwoners van Den Helder onbekend
zijn dat de dominee-dichter Piet Paaltjens - pseudoniem voor Fran-
?ois Haverschmidt(1835-1894)ooit predikant was in onze gemeente en
wel van 1862 tot 186/+.-
Alvorens in te gaan op zijn Helderse periode is het wellicht goed
iets te vermelden omtrent leven en werk van Haverschmidt.
Fran90is Haverschmidt werd geboren te Leeuwarden. Na het gymnasium
studeerde hij theologie in Leiden. Zijn eerste gemeente was v0udgum
in Friesland, daarna volgde Den Helder en in 186/+ Schiedam.
Hij was een zwaarmoedig man, zeer gevoelig en van kindsbeen af be
hept met de doodsgedachte. Zijn werk is niet buitengewoon omvang
rijk. Het bekendst is "Snikken en grimlachjes^1867)een parodiëren
de, humoristische verzenbundel, geheel passend in het tijdperk van
de Homantiek.
Veel voorkomende motieven zijn: heimwee, gebrek aan levensmoed en
dood. Niet bepaald vrolijke thema's. Maar Haverschmidt benaderde
ze met een "grimlach". In deze gedichten is niets terug te vinden
dat wijst op zijn verblijf in Den Helder.
Dat is wel het geval in een ander werk, namelijk in het verhaal:
"Bedorven", opgenomen in de bundel "Familie en Kennissen". In de
ze novelle zijn enkele fragmenten aan te wijzen die aangeven dat
het verhaal zich afspeelt in en orn Den Helder.
Ter illustratie hierbij het begin van de novelle, '.'/ie het gehele
verhaal wil lezen, verwijs ik naar: "Fran?ois Haverschmidt:Fami-
lie en Kennissen", bezorgd en ingeleid door Rob NieuwenhuysfEl
sevier, Manteau, Amsterdam 1981).
"Wie nooit vlak aan zee gewoond heeft, weet eigenlijk niet wat waai
en is. En dan moet ge op een puntje van de v/ereld wonen dat een
heel eind ver spits in zee uitloopt. Dan hebt ge 't van alle kan
ten. En de molen achter de vuurtoren,die al draaide toen het hier
nog maar een vissersdorpje was, en lang dus voordat de toren ge
bouwd werd, kan zich niet herinneren ooit een dag bij gebrek aan
wind te hebben moeten stilstaan.
Dichtbij de molen staat een machine. Die keert een vierhoekig
vlak naar de wind toe en daar kan men aan zien hoe hard of het
waait. Maar de kinderen hebben hun eigen manier om zich van de
winddruk te vergewissen. De trap die u van het tuintje achter
het huis boven op de dijk brengt, en dan beproeft of ge tegen
de storm in kunt. Soms is het met de beste wil onmogelijk om
het verder dan een paar passen te brengen en dat is plezierig,
