72 DE MARINE MOBILISEERT. Dit wordt de titel van de tentoonstelling die komend najaar(2 septem ber tot 1 december) in het Marinemuseum gehouden gaat worden. Dit jaar en dit tijdstip zijn gekozen ten eerste omdat het op 1 augustus en 28 augustus respectievelijk 75 en 50 jaar geleden zal zijn dat Nederland haar krijgsmacht op oorlogsvoet bracht. Ten tweede wil het Marinemuseum ook na de Franse week en de Nationale Vlootdagen met een interessante wisseltentoonstelling' voor de dag komen. In dezelfde periode wordt door het Koninklijk Leger en Wapenmuseum "Ge neraal Hoefer" een expositie gehouden over de mobilisatie van de land strijdkrachten. Omdat de marinemobilisaties van deze eeuw hier waar schijnlijk slechts marginaal of helemaal niet aan de orde zullen komen is het Marinemuseum alleen al om die reden aan zichzelf verplicht spe ciale aandacht aan dit onderwerp te besteden» De afgelopen maanden is gebleken dat er wel verschillend materiaal over beide mobilisaties te vinden is(in de vorm van foto's, tijdschriften voor de gemobiliseerde strijdkrachten, souvenirs, oorlogszakboekjes, mo bilisatie-oproepen e.a.), maar dat de omvang van het beschikbare mate riaal te wensen overlaat. Vandaar dat ondergetekende aan U, leden van de Helderse Historische Vereniging, de vraag stelt of U materiaal bekend is dat mogelijkerwijs voor deze expositie in aanmerking zou komen. Immers ook Den Helder ondervond de gevolgen van de mobilisaties. In hot .,erk van G.H.. van Heusden lezen we van de wekkerfunctie die de mobilisa tie 1914-1918 in Den Helder had» Honderden gemobiliseerden van land- en zeemacht bevolkten de straten en deden bestedingen waar de plaatselijke middenstand wel bij voer. Het besef vatte post dat men moest trachten na het vertrek der tijdelijk gemilitariseerden de onverwachte bedrijvig heid in de stad vast te houden. Wellicht bestaan er nog memorabiliae die herinneren aan dit stuk helderse geschiedenis? De belangrijkste taak van de marine in deze periode was de strikte hand having van de Nederlandse neutraliteit. De vloot moest zorg dragen voor de bewaking van de territoriale wateren in Nederlands-Indie en Nederland zelf. Gedurende de jaren 1914-1918 werden enkele keren Engelse en Duitse oorlogsschepen in de territoriale wateren aangetroffen.. Het hierna ge noemde incident vond dicht bij huis plaats. Op 6 januari 1916 liep de Engelse onderzeeboot E.17 vast op de Nederlandse kust, kwam vlot, maar werd bij nadering van Hr. Ms. pantserdekschip Noordbrabant door de com mandant tot zinken gebracht. De bemanning werd gered en geïnterneerd. Onbekend is of de geredden in Den Helder aan land zijn gezet, behalve het bekruisen van de kust werd door hulpmijnenleggers en hulp- mi jnenvissers nuttig, ma^r gevaarlijk werk verricht. Het ongeval met een schip uit de laatstgenoemde categorie, Hr. Ms. Frans Naerebout, waarbij tien doden vielen, zal weinigen onbekend in de oren klinken. Op donder dag 2 mei 1918 viel dit schip even buiten het Stortemelk ten prooi aan, waarschijnlijk)een losdrijvende mijn. De meeste overlevenden werden met een andere mijnenvisser naar Terschelling gebracht, waar zij droge kle ren en waar nodig de eerste verpleging kregen. Diezelfde avond werden zij met een torpedoboot naar Den Helder gevaren. In de nadagen van de mobilisatie 1914-1918 kwam Den Helder in het nieuws vanwege het gerucht dat zich op 12 november 1918verspreidde dat de Com mandant der Marine te Willemsoord, schout-bij-nacht J. Albarda, een even tuele revolutiepoging niet zou verijdelen. Na dit krachtig weersproken te hebben volgden een aantal berichten waaruit Albarda op 14 november de konklusie trok dat het verstandig was om de in Den Helder liggende sche pen dusdanig van machine-onderdelen te ontdoen dat de schepen immobiel gemaakt werden. Een dag later volgde de volledige ontwapening van de vloot aldaar. Zelfs het geschut van de forten en kustbatterijen werd* voor zover het landinwaarts kon vuren, tijdelijk buiten gebruik gesteld. Ongeregeldheden deden zich hierbij niet voor. Het enige dat met de geno men maatregelen bereikt werd was een vertrouwenscrisis tussen vór en achter de mast.

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Levend Verleden - Den Helder | 1989 | | pagina 24