De Fransen hadden lange tijd geleden onder het verval van de Nederland se Republiek, die ooit een belangrijke leverancier van allerhande grond stoffen was geweest. De behoefte aan strategisch gelegen, bruikbare havens, die bovendien goed verdedigbaar waren, was derhalve groot voor de Nederlanders en de Fransen die het hoofd moesten bieden tegen de Engelse maritieme over macht. Door de kwetsbaarheid van de havens in het Delta-gebied(verzan ding! )en de geïsoleerde ligging van de Zuiderzeehavens(het Marsdiep kon simpel worden afgesloten), waren de voordelen van Den Helder met zijn getijdestroomhaven spoedig geteld. Aan het Marsdiep werden spoedig wer ken uitgevoerd die aansloten op voorzieningen die al eerder aan het Nieuwediep waren aangelegd. De verdedigingswerken ter dekking van de haven aan het Nieuwediep blijven voorlopig nog in een vrij primitief stadium. Een ommissie die aan het licht komt, wanneer de Engelsen en de Russen in augustus 1799 een landing uitvoeren op de kust bij Grote Keeten. Den Helder valt, mede door toedoen van een muiterij op de Ba taafse Vloot van admiraal Story, spoedig aan de Engelsen ten prooi. Hoewel de invasie door de Franse en Bataafse troepen onder aanvoering van generaal Brune en generaal Daendels, na enkele weken tot staan, wordt gebracht, zullen de Engelsen Den Helder pas in oktober 1799 weer ontruimen. Daarna worden al vrij snel plannen ontwikkeld, onder meer door Jan Blanken, om Den Helder met fortificaties te versterken. Blanken komt ook met de eerste plannen voor de Rijkswerf. Enkele jaren na de eerste plannen van Blanken uit 1801, zal keizer Napoleon zich persoonlijk beijveren voor de ontwikkeling van zijn "ville navale du Helder". Op 15 en 16 oktober 1811 onderneemt Bonaparte zelfs een inspectie reis naar Nieuwediep. De uiteindelijke voltooiing ervan heeft de kei zer niet meer mogen meemaken, om inmiddels welbekende redenen. Dat Den Helder een voorname plaats heeft ingenomen in de Franse plan nenmakerij, mag onder meer blijken uit de aanwezigheid van een goed gedocumenteerd archief, dat ligt opgeslagen bij de Franse Genie in het Chateau de Vincennes. Ook het bestaan van de "rue du Helder", in het hart van Parijs en ontstaan in 1799, is e^r aanduiding voor het belang dat ooit aan Den Helder werd gehecht. Het is mijns inziens te verantwoorden, indien men zegt dat de opkomst en ontwikkeling van Den Helder in belangrijke mate te danken is ge weest aan de veranderde internationale verhoudingen na 1789» Die ont wikkeling is bovendien bevorderd door de systematische en planmatige aanpak van een krachtig centraal bestuur, dat uiteindelijk na 1805 steeds nadrukkelijker vanuit Parijs werd gedirigeerd. Hopenlijk zal er in de komende jaren een groeiende belangstelling ontstaan voor de bestudering van deze, voor onze stad zo cruciale periode. Als de Franse Week daartoe mag bijdragen, dan wordt daarmee aan een belangrijke doelstelling beantwoord. Martin van Kralingen.-

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Levend Verleden - Den Helder | 1989 | | pagina 14