- 2 - DE GESCHIEDENIS VAN DEN HELDER tot het einde van de 18e eeuw IN EEN NOTEDOP Omstreeks 1500 bestond Den Helder onder de benaming van 'die Helder buyrtHet was gelegen ongeveer één kilometer ten noorden van de plaats, waar thans de zee tegen Kaap Hoofd aanspoelt. De naam 'die Helder buyrt' is vermeld op een in 1577 door Louris Pietersz, getekende kaart van het eiland van Huisduinen, Het dorp Huisduinen wordt reeds genoemd in 866 en was toen gelegen op een plek, welke plm, 2 kilometer westelijk van de huidige vuurtoren is gelegen, In het kerklatijn heette het 'Husiduna'. In de akte van verkoop van 29 april 1263 wordt ge sproken van 'Huusdunen'; een vermelding welke m.i. overeenstemt met de uitspraak ter plaatse in die tijd. Huisduinen en Ouden dorp (=Edesthorpa) werden toen door Graaf Floris V verkocht aan Heer Willem van Egmond voor derdhalv honderd (dit is: 250) pond penningen. Het was de taktiek der Hollandse graven in die tijd, om bepaalde buitenposten van hun gebied aan leenmannen over te dragen (Callantsoog aan de Heren van Brederode en Huisduinen aan de Heren van Egmond, Westfriesland was toen nog niet onderworpen) Oudendorp was gelegen in De Nollen. Een schamel restant van dit dorp was eerder de boerderij 'De Schooten'Daar moet men Edesthorpa (Torp) zoeken. De begraafplaats aldaar werd nog in de 18e eeuw door de Oud Katholieken van Den Helder en Huisduinen benut. De kerk was toen reeds verdwenen, maar het is bekend, dat Helderse metselaars de toen nog aanwezige tufsteen ervan ge bruikten voor het maken van metselspecie. Huisduinen was tot aan het eerste kwart van de 17e eeuw be langrijker dan Den Helder, Er bevonden zich, buiten 'die Helder- buyrtnog enige buurtschappen op het eiland, t.w. Langebuurt fiets ten westen van het huidige dorp Huisduinen)Antgebuurt (nabij de hoek Duinweg-Tuintjesweg)Heiligharn (nabij de huidige R.-k. begraafplaats aan de Jan Verfailleweg) en Zuyderhorn (nabij de knik in de dijk van de Helderse polder ter hoogte van het hui dige fort 'Dirks Admiraal'), Bij de grote stormvloed op Allerheiligen in 1570 werd het eiland Huisduinen overstroomd en verdwenen vele huizen van Huis duinen en Den Helder in de golven. Vele inwoners overleefden de ramp niet; het land werd zwaar gehavend en veel vee verdronk. De verdwenen huizen moesten verder landinwaarts opnieuw worden opgebouwd. In 1600 stond de Huisduiner toren nog op het strand, maar die stortte toen ook in. Van deze Huisduiner kerk bezitten we nog steeds de kerkklok, die zelfs de 2e Wereldoorlog heeft overleefd; het enige overgebleven voorwerp van vóór de Reformatie. In de loop van de Gouden Eeuw begon het buurtschap Den Hel der het hoofddorp Huisduinen te overvleugelen. Het kreeg een eigen kerk, welke in het einde van de 17e eeuw moest worden ver plaatst, omdat die eerste kerk toen op het strand kwam te staan. De nieuwe kerk werd gebouwd op 'de Conijnsberg' en vele Oud- Heldersen zullen zich van vóór 19^ nog de straatnaam 'Oude Kerk straat' herinneren. Het rechthuis (raadhuis) stond tot 1805 op Huisduinen, maar vele vergaderingen van de bestuurders vonden toen reeds plaats in Den Helder, o.a. in de herberg 'De Rode Leeuw'. In 1805 kwam het Raadhuis in Den Helder, aanvankelijk in de Smidstraat, later aan de Dijkstraat, Tot 1835 werd Huisduinen nog in de naam van de gemeente vermeld; daarna verdween de naam 'Huisduinen' voor goed, Het 'rechthuis' werd in de tweede helft van de 19e eeuw afgebroken om plaats te maken voor de woning van het Hoofd van de Huisduiner school.

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Levend Verleden - Den Helder | 1988 | | pagina 2