Al
ingeënt of hebben gepokt', schreef hij
in zijn rapportage.
De school
De school, het is al vermeld in de
Kroniek van 2016, was van de vierde
(de laagste) klasse. Dat gold zowel voor
de lessen als voor het gebouw. Het
schoollokaal was 7 el 65 lang en 4 el
20 breed (5.50 x 3.00 meter), er waren
60 kinderen. 'Meester Bos heeft de
banken naar het licht gekeerd;
daardoor heeft het vertrek gewonnen
in licht, luchtigheid, zelfs in grootte'.
Maar de schoolopziener vond het
lokaal veel te klein. Bovendien stond
er in een verslag van ingenieur J. F.W.
Conrad: 'De muren zijn gescheurd, de
vloeren, die niet vernieuwd worden,
slecht, en het dak zeer ondigt'. Dus
sloop en nieuwbouw was eigenlijk
onontkoombaar. Dat zou echter pas in
1863 plaatsvinden.
De burgemeester repte in zijn
jaarverslag, dat naar Gedeputeerde
Staten moest worden verzonden, met
geen woord over het slechte gebouw.
Oudorp gaf al jarenlang dezelfde
boodschap af en ook de nieuwe
burgemeester Blom hield zich daaraan.
'In de alhier bestaande lagere school,
wordt het onderwijs regelmatig
gegeven. Er worden op de school geen
kinderen toegelaten, tenzij dezelve
de kinderziekten hebben gehad of
gevaccineerd zijn. Het onderwijs in
het metrieke stelsel wordt inacht
genomen. Publieke inrigtingen
bestaan bij ons niet'. Op zich is het
wel curieus dat nog steeds melding
moest worden gemaakt van het
onderwijs in het metrieke stelsel. En
dat meer dan dertig jaar na de officiële
invoering ervan. Toch een teken dat
men in de praktijk niet altijd gebruik
maakte van dit stelsel, maar ook nog
de oude, vaak regionaal verschillende,
maten toepaste.
Nieuwe grondwet 1848
Een gevaar of niet, in 1848 werd door
de nieuwe grondwet de achterstelling
van de Katholieke Kerk ten opzichte
van de Hervormde gemeenschap
formeel ongedaan gemaakt. In deze
wet, opgesteld onder leiding van
Thorbecke, zijn onder meer de
vrijheden van meningsuiting, van
godsdienst, van drukpers, van
onderwijs en van vereniging en
vergadering opgenomen.Vrijheden
die ook nu nog pijlers zijn van onze
grondwet. Op basis van deze grondwet
werd door minister Van der Brugghen
in 1857 meer ruimte gegeven aan het
bijzondere onderwijs. Hij hoopte
daarmee aan de onvrede van de
orthodox-protestanten, rooms-
katholieken en joden tegemoet te
komen. Maar hij bevroedde niet dat
toen pas de schoolstrijd echt
losbarstte.
Bijzondere scholen
Hoewel de nieuwe wet bijzondere
scholen dus toestond, werden weinig
nieuwe scholen gesticht. Het probleem
was de financiering van het bijzonder
onderwijs. Dat was niet in de wet
geregeld, waardoor het openbaar
onderwijs bijna altijd goedkoper
was. Wel ontstonden er allerlei
verenigingen die campagne voerden
voor de financiering van de bijzondere
scholen. Het zou echter nog tientallen
jaren duren, voordat de financiering
van het openbaar en het bijzonder
onderwijs werd gelijkgesteld. De
stichting van katholieke scholen
kreeg wel een stimulans toen in 1868
de Nederlandse bisschoppen in een
Mandement de openbare school
afwezen.
In Oudorp, waar alleen een
gemeentelijke school bestond, speelde
dit probleem niet, ondanks het
opkomende katholicisme. Het dorp
was te klein voor twee scholen.
Godsdienstonderwijs werd echter wel
gegeven. De pastoor en de dominee
deden dat, soms in de school, maar
meestal in de eigen kerk. Burgemeester
Blom schreef in het gemeentelijk
jaarverslag daarover: 'Verschillende
Godsdienstige Gezindheden: dezelve
genieten bij ons een ongestoorde
vrijheid tot uitoefening'.
In Oudorp zou het verkrijgen van
de vrijheid van godsdienst leiden tot
de aanleg van een rooms-katholieke
begraafplaats in 1862 en de bouw van
een nieuwe grote rooms-katholieke
kerk in 1880. Deze nieuwe kerk
verving de schuilkerk uit 1736 die
achterin de huidige pastorietuin heeft
gestaan. Pas in 1906 zou de eerste
katholieke school verrijzen.
In de kroniek van 2018 volgt deel vier
van de artikelenreeks over de school
en het onderwijs in Oudorp.
Martin van Hooff
Voorbeeld van een
school uit de eerste
helft van de 19de
eeuw
Johan Rudolph
Thorbecke
1798-1872 >-
Met dank aan Emmy Reijngoud en Frans de Graaf
voor hun bijdrage.
Bronnen:
- Brieven en verslagen raadsvergaderingen
gemeente Oudorp (Regionaal Archief)
- Website Onderwijsgeschiedenis: Onderwijs en
opvoeding in de eerste helft van de 19e eeuw
- Geschiedenis van de 19e eeuw (Wikipedia).
KRONIEK VAN OUDORP 2017^9 Historisch
