Ai
groeien. Dat zijn bijvoorbeeld zilte rus,
schorrenkruid, schorrenzoutgras, zulte,
melkkruid, zilte zegge, kweldergras,
zeekraal en zilte schijnspurrie. Om
deze planten tegenwoordig te zien
moeten we naar het kustgebied! Om
de aanwezigheid van deze zout-
minnende planten bij Oudorp te
verklaren moeten we ons de
waterstaatkundige situatie in de kop
van Noord-Holland tijdens de
middeleeuwen voor de geest halen.
Vóór de bedijkingen kon onder andere
via de Zype en het Zyper wad, de Reise
(bij Aartswoud), het Schar (Schardam),
het Voor Ye (Edam), de Purmer Ee
(Monnickendam), de Zaan (Zaandam)
en de Crommenije (Krommenie)
vrijelijk zeewater West-Friesland
binnenstromen en natuurlijk bij
stormvloeden de nodige
verwoestingen aanrichten. Om de zilte
invloed en het landverlies in het
binnenland tegen te gaan, zijn de
zeegaten in de loop van de tijd met
dammen gedicht. In 1264 werd bij het
huidige Krabbendam de
'Krabbendam' aangelegd om te
voorkomen dat het getijdewater van de
Zype via de Rekere richting Alkmaar
kon stromen. Vóór 1319 werd de Schar
met een dam afgesloten (Schardam).
Omstreeks 1270 werd de Hogedam
(Zaandam) in de Zaan aangelegd om
te voorkomen dat IJ-water binnen kon
stromen. In 1357 werd in de
Crommenije een dam aangelegd,
eveneens om het zoute IJ-water te
weren, en in het begin van de 15e
eeuw werd bij Monnickendam de
brede Purmer Ee afgedamd. Meestal
werden bij het maken van de dammen
ook wel sluizensystemen aangelegd;
soms gebeurde dit iets later. Vaak
bleven de sluizen echter permanent
open staan (de schippers vervloekten
de sluizen en de vissers vingen paling
en andere trekvis bij de openstaande
sluizen). Bovendien bleef het zeegat
(het Voor Ye) bij Edam geheel open tot
1544. Ook later kwam er bij het
schutten van schepen nog veel zout
water binnen. Dit had tot gevolg dat
onder andere de Schermeer nog vele
eeuwen na het aanleggen van de
dammen brak water bevatte. Dat dit
gevolgen had voor het planten- en
dierenleven staat vast. De directe
invloed van brak water stopte pas
toen in 1635 de Schermeer werd
drooggelegd. In afbeelding is duidelijk
te zien dat Oudorp slechts op korte
afstand van de destijds nog zilte
Schermeer lag. Eigenlijk was het aan
drie kanten omringd door brak water!
Dit verklaart de goede vertegen
woordiging van de zoutminnende
planten in de waterputten.
Uitsnede van een kaart van Simon
Eikelenberg die de situatie in West
Friesland vóór de bedijkingen en
inpolderingen weergeeft. Ten oosten
(het noorden ligt op de kaart links!)
van Oudorp ligt de Schermeer, ten
zuiden ligt het Zeglis (waterverbinding
tussen de Schermeer en de Voormeer
bij Alkmaar: 1 op de kaart), en ten
westen van de strandwal bevinden
zich nog twee brakwatermeren: het
Swijnsmeer (2) en de Vroonermeer (3).
In de linker benedenhoek van de kaart
is het Reeker wad aangegeven, via dit
wad en het riviertje de Rekere kwam
ook regelmatig zout water uit het
zeegat De Zype binnenstromen.
Al met al heeft het archeobotanisch
onderzoek interessante informatie
opgeleverd. In de middeleeuwen en in
de zestiende eeuw bevonden zich op
of vlakbij de plaats waar zich nu het
Lauwershof bevindt een boerenbedrijf.
Er waren moestuinen en akkers waar
gerst, haver, boekweit, tarwe, rogge,
bieten, kool, rapen (of raapzaad), vlas,
venkel en andere gewassen werden
verbouwd. Ook stonden er
waarschijnlijk fruit- en notenbomen.
Vlakbij, op de lager gelegen gronden,
bevonden zich uitgestrekte graslanden
waarin zich veel zoutplanten
bevonden. Dit was het gevolg van het
feit dat de woonplaats aan drie kanten
door brak water werd omringd: de
Schermeer in het noorden, het Zeglis
in het oosten en de Voormeer, het
Swijnsmeer en het Vroonermeer in het
zuiden.
Henk van Haaster
I
Uitsnede van een kaart van Simon Eikelenberg die de situatie in West-Friesland vóór de bedijkingen en inpolderingen weergeeft.Ten oosten (het
noorden ligt op de kaart links!) van Oudorp ligt de Schermeer, ten zuiden ligt het Zeglis (waterverbinding tussen de Schermeer en de Voormeer bij
Alkmaar: 1 op de kaart), en ten westen van de strandwal bevinden zich nog twee brakwatermeren: het Swijnsmeer (2) en de Vroonermeer (3). In de
linker benedenhoek van de kaart is het Reeker wad aangegeven, via dit wad en het riviertje de Rekere kwam ook regelmatig zout water uit het zeegat
De Zype binnenstromen.
KRONIEK VAN OUDORP 2016 *43
Stichting V
Historisch^
Oudorp
