riilliiB S
litüriidii
alle strijkmolens hun functie verloren en buiten bedrijf werden
gesteld. De kaden, sluizen en molenkolken vervielen en werden
voorzover nodig gedempt of vergraven.
De overplaatsing
In het jaarverslag van 1940 wordt gemeld dat de Provinciale
Waterstaat een strijkmolen aanbiedt, maar men kon nog niet
aangeven wanneer de molen afgebroken zou gaan worden. Het
jaarverslag van 1942 geeft het volgende weer: "In den voorzomer
zijn de onderdelen van de sluis en den strijkmolen van Zeswielen
van de stadswerf van Gemeentewerken en Grondbedrijf te
Alkmaar naar den Waterberg vervoerd". Het is de molen no. 1
(ook wel aangemerkt als molen A) die is overgebracht naar het
museum en daar is opgeslagen in een loods bij de grote vijver.
Op vrijdag 19 november 1943 werd de loods vernield door
bominslagen waarbij een gedeelte van de loods met de daarin
aanwezige opslag verbrandde. In deze loods waren een aantal
objecten opgeslagen te weten: Enkele Katwijkse vissershuisjes,
een voormalige pastorie, het voorhuis van een Groninger
boerderij uit Nieuwe Schans, de Strijkmolen no. 1 uit
Oudorp en de houtopslag van het museum. De evacués die
StlddlOK V
HMorisdil
üudnrp
in het najaar van 1944 in het museum woonden hebben de
restanten van de Katwijkse vissershuisjes en het houtwerk van
de Groninger boerderij opgestookt. Over de molen die hier
ook in lag vermeldt het jaarverslag uit 1947 het volgende: "De
in opslag liggende resten van de molen uit Zeswielen werden
afgeschreven, bij de houtopslag opgeborgen en de volkomen
vergane schuur afgebroken." Zo u kunt lezen is een deel van
de molenonderdelen in eerste instantie door een bominslag
verloren geraakt en het overige deel is vervolgens 'afgeschreven'
en bij de houtopslag opgeborgen. Wat er daarna mee is gebeurd
zal niet meer te achterhalen zijn. Aannemelijk is dat het evenals
de overige houtvoorraden van het museum is aangewend voor
onderhoud van de museumgebouwen.
Korte omschrijving van de molen
De strijkmolen A was een in 1630 gebouwde achtkante
bovenkruier. Het eiken achtkant staat op twee aan twee
evenwijdig geplaatste gemetselde penanten en heeft een
boventafelement met blokkeelconstructie De kap kruit op
houten rollen in een kuip zonder neuten. Het wiekenkruis
bestond uit twee ijzeren roeden met Oudhollands wieksysteem.
De molen had oorspronkelijk een scheprad maar is in 1886
voorzien van een vijzel. De molen is samen met de andere vijf
molens in 1941 buiten bedrijf gesteld. In de molen was een
molenaarswoning aanwezig.
Herkomst van de naam strijkmolen De Zes Wielen
De naam 'De Zes Wielen' zou mogelijk duiden op de zes molens
die er oorspronkelijk gestaan hebben, maar de herkomst van
die naam wordt pas duidelijk in 1757 Op 7 maart 1757 werd
te Alkmaar begonnen met 'de Seswielen of Drie Overtoomen,
staande en geleegen een weynig buyten de Vrieschepoort even
voorbij den verbranden saegmolen, af te breecken om een
anderen ofte twee wielen in de plaats te stellen'. Met de wielen
werden dus de raderen van de overtomen bedoeld. Iedere
overtoom had een hooggelegen horizontale as met twee grote
raderen om met touwen en menselijke spierkracht kleine boten
over de dijk, van het ene waterniveau naar het andere niveau
heen te trekken. Later zijn de meeste overtomen vervangen door
schutsluizen. Bij de westelijke strijkmolen te Oudorp stonden
drie overtomen, met in totaal zes raderen of wielen om schuitjes
van de Raakmaatsboezen of uit de Geesterambacht naar de
Schermeerboezen te trekken of omgekeerd.
Na vervanging van de overtomen door schutsluizen bleef men
deze plaats toch aanduiden als bij de Zes Wielen. De naam heeft
daarom geen betrekking op de molens, maar op de omgeving
waarin ze staan. U
L.H. Boot en J. Hooikammer
Literatuur:
Vijftigjaar Nederlands Openluchtmuseum doorA.J. Bernet
KempersArnhem 1962;
Jaarverslag 1940,1943,1944145 en 1947 van het N.O.M.;
Noord-Hollands Molenboek, Haarlem 1964;
Molens in Noord Holland, Amsterdam 1981.
kRONIEKVAN OUDORP JUNI 2011 43
