is
Slithtinji I
llhtoruchi
Outkirp
Wat we uit overlevering weten zo althans geven oude
Alkmaarse schrijvers aan moet de Torenburg eerst
door drie grachten omgeven zijn. Bij elke gracht was een
versterkte poort gebouwd die het gebied voor het kasteel
moest beschermen. De Torenburg kende twee ingangen:
een naar het westen en wel naar het Kennemerland en
een naar het noorden en wel naar de kant van waaruit de
West-Friezen werden verwacht. De muren rond het kasteel
waren zwaar en sterk en vol vertrekken waar de soldaten
huisden. Van de vijf torens stonden er twee voor, twee
aan de zijkant en een achter bij de muur. Op de hoogste
toren plaatste men een ijzeren baken, geschikt om vuur
in te stoken wanneer er s nachts onheil naderde en het
ontsteken van een vuur als noodsein noodzakelijk maakte.
Behalve de ruime zalen en vele vertrekken beschikte
het kasteel ook over een kapel. Hier en daar waren
versieringen door middel van halve stenen aangebracht.
Dat het gebouw ook in bijvoorbeeld 1351 nog heel
grondig werd onderhouden blijkt uit een vergulde
weerhaan die men heeft gevonden die dit jaarmerk droeg.
De diepe buitengracht stond in verbinding met een vaart,
waardoor de schepen de gelegenheid hadden om zowel
het Swin als de Voormeer binnen te varen. Op deze wijze
konden de troepen van de graaf ten allen tijde West
Friesland binnentrekken, zowel via het water als over land.
Hoe zag de Torenburg et volgens kroniekschrijvers uit?
strijd tussen de Westfriezen die naar onafhankelijkheid streefden
en de graven van Holland. Deze graven organiseerden daarom
met enige regelmaat strooptochten om de Westfriezen onder
de duim te krijgen. Maar deze beantwoordden de acties van de
Hollanders met overvallen op Alkmaar dat in die begintijd nog
geen stadsmuren kende. Tot 1254, toen graafWillem II genoeg
had van de voortdurende schermutselingen en plunderingen,
dat hij Alkmaar stadsrechten schonk. Nu kon de stad een muur
bouwen om zich te beschermen. En een kasteel.
Betrouwbare bronnen meldden dat de Torenburg in 1254-1255
is gebouwd door graafWillem II, ook wel de 'Roomskoning'
genoemd. Hij was de gekozen opvolger van de Duitse keizer.
Anderen beweren dat in deze tijd op dezelfde plek al eerder
een kasteel heeft gestaan. Hoe dan ook: Willem II bouwde
aan het kasteel, of bouwde het bestaande verder, tot een
vierkante burcht met vijf torens op elk van de vier hoeken
en aan de achterkant. Het bouwmateriaal dat men hierbij
gebruikte, het tufsteen men trof hier veel 'swaar dikke
fondamente van duyfs teen'tufsteen) - vond men zowel in
1660 (bij de werkzaamheden aan de oostkant van het bolwerk
bij de Friesepoort) als in 1992 bij graafwerkzaamheden in het
Noordhollands Kanaal. Ook in 1835, toen het Noordhollands
Kanaal werd verlegd, zijn tufstenen fundamenten gevonden van
de Torenburg. Deze tufsteen, dat na 1200 is verdrongen door
het gebruik van baksteen, duidt op de hoge ouderdom van het
kasteel.
Verbeeldingen van het kasteel zijn gemaakt door de al
genoemde W.J. Hofdijk in 1854 en door A. Rademaker in
1725.
Een andere tekening (en ook oudere)van de Torenburg is die
van A. Rademaker uit 1725, die zich een voorstelling probeerde
te maken van de grootsheid van de Torenburg. Het is echter
onduidelijk waarop hij zijn verbeelding heeft gebaseerd.
De Torenburg nam in de 13e eeuw een strategische positie in,
namelijk gelegen aan de verbindingsweg van Kennemerland
naar West-Friesland. Het kasteel beheerste op deze wijze,
gelegen in de bocht hiervan, de toegangsweg de toegangsweg
volledig. Ook later, onder graaf Floris V, hield de Torenburg
het karakter van een grafelijke grensvesting, tevens als bolwerk
tegen de Westfriezen. Maar de functie van dwangburcht
veranderde als de West-Friezen zich met de graaf verzoenen.
De plechtige onderwerping aan Floris V vond plaats op de
Torenburg. Een definitief verdrag met de Westfriezen werd
gesloten in 1299, nadat een nieuwe opstand in 297 bloedig
was neergeslagen. Als de vrede eindelijk gesloten is waren de
dwangburchten min of meer overbodig geworden. Zij waren
immers gebouwd om zich te kunnen weren tegen de aanvallen
van de Westfriezen. Dat de Torenburg als eerste verdwijnt is
mede het gevolg van het feit dat de Nieuwburg die na te zijn
verwoest (als gevolg van een opstand van de Westfriezen) werd
herbouwd en dan de plaats van de Torenburg overneemt. De
veel oudere Torenburg die zo (te) dichtbij Alkmaar is gelegen
en dus ook een bedreiging vormt voor de stad verloor zijn
betekenis voor de grafelijkheid. Het onderhoud aan het kasteel
liet men er bij, men wilde eigenlijk wel van de Torenburg af.
In 1385 bestond het kasteel nog, zo blijkt uit aanwijzingen. De
toenmalige graaf liet dan de bezetting versterken, zo lezen we.
Maar hij liet ook zijn baljuw een muur van het kasteel afbreken
10 KRONIEK VAN OUDORP |UNI 2010
