Prins Willem van Oranje, de vader des vaderlands, was een groot voorvechter van de godsdienstvrijheid. Het groot woordenboek der Nederlandse taal, de dikke driedelige Van Dale (14e herziene druk, 2005), is duidelijk wat vaderland zoal betekent. Vaderland staat namelijk ook voor 'bakermat'. Als voorbeeld hiervoor vermeldt Van Dale: 'Nederland is het vaderland van de godsdienstvrijheid; Amerika is het land van de kina'. Hieruit mogen we afleiden dat de betreffende kwalificaties wereldwijd van toepassing zijn. En dat is nogal wat, als wij dit in verband brengen met de inhoud van het artikel 'Scheuring of kleuring' in de Kroniek van Oudorp 2006. In dit artikel wordt Aris Volkertsz, die in 1608 de eerste predikant van Oudorp werd, als de grondlegger van de godsdienstvrijheid in Nederland aangemerkt. Op basis hiervan is het maar een kleine stap om tot de conclusie te komen dat Oudorp als dorp -wereldwijd- in praktische zin de bakermat van de godsdienstvrijheid is. Aangezien verder geen enkele stad, dorp of gehucht in Nederland deze kwalificatie tot nu toe heeft opgeëist, kunnen wij Oudorp vanaf nu als zodanig de geschiedenis in laten gaan. Van bakermat tot realisatie Eerst in het jaar 1953 is in het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden het recht op vrijheid van godsdienst van kracht geworden. In ons land gebeurde dit bijna honderd jaar eerder, in 1855, op basis van de Grondwet van 1848. Er is dus een lange weg aan voorafgegaan, die voor Nederland teruggaat tot het jaar 1579. In dat jaar werd bij de Unie van Utrecht over de reli gie bepaald dat de gewesten vrij waren zich al of niet aan de religievrede te houden, maar dat in Holland en Zeeland slechts de gereformeerde godsdienstoefe ning werd toegelaten. Prins Willem van Oranje kon zich hier echter totaal niet mee verenigen. Hij heeft nog van alles geprobeerd om de aanwezigen tot an dere gedachte te brengen, maar tevergeefs. De prins legde zich ten slotte met tegenzin bij het besluit neer, wetende dat hij nog een belangrijke troefkaart achter de hand had. Een kaart die tientallen jaren later in Oudorp zou worden uitgespeeld. Twee in elkaars verlengde liggende ontwikkelingen zijn bepalend geweest om Oudorp in de positie te doen komen voor de kwalificatie 'bakermat van de godsdienstvrijheid'. Ten eerste werden in staatkun dige zin Oudorp, Vroon, Koedijk en Oterleek in het jaar 1415 aan Alkmaar toegevoegd, of anders gezegd, door Alkmaar geannexeerd. Tegelijkertijd werd het instituut baljuwschap afgeschaft, dat voor het betref fende gebied vanuit het grafelijke bestuurscentrum kasteel De Nieuwburg bij Oudorp werd uitgeoefend. Maar Groot-Alkmaar dat zo ontstond kende maar een kort leven, want slechts elf jaar later, in 1426, maakte Filips de Goede de toevoegingen weer onge daan en werd het baljuwschap weer ingevoerd, In twee stappen werd in het zuidelijk deel van het Geestmerambacht het baljuwschap weer ingevoerd. De Nieuwburg werd weer operationeel, zij het tot 1445 als heerlijkheid. Alkmaar was weer tot zijn normale proportie teruggebracht. In reactie op deze ongunstige ontwikkeling trok een groep Alkmaarders uit protest naar De Nieuwburg en bracht aan het kasteel vernielingen aan. Dit tot groot ongenoe gen van Filips de Goede, die Alkmaar behoorlijke straffen oplegde. Zo moest de stad de schade aan het kasteel herstellen en werd Alkmaar tot 1455 alle vrijheden ontnomen. Maar erger nog: Alkmaar moest van 1426 tot 1445 de deuren uit de poorten nemen, waardoor het negentien jaar lang geen stad meer genoemd kon worden. Alkmaar heeft daarom in 2004 ten onrechte 750 jaar stadsrechten gevierd, aangezien dit feitelijk 731 jaar bedroeg. Het betekent wel dat Alkmaar het feest in het jaar 2023 nogmaals kan vieren, maar nu terecht! Bij het beleg van Alkmaar in 1573 zou het herstel van de baljuwfunctie van grote invloed blijken in het proces teneinde twee ambitieuze doelen van prins Willem van Oranje te kunnen realiseren: bevrijding van de Spanjaarden en godsdienstvrijheid. Medio Kroniek van Oudorp 2007 14 Oudorp Is de bakermat van Godsdienstvrijheid

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Kroniek van Oudorp | 2007 | | pagina 14