Conflict In 1573 over
de verkoop van bier
De bekende bierbrouwersfamilie Heineken heeft een bijzondere band met Oudorp.
Sinds 1840 voert de familie Heineken het 'gezag' over de Heerlijkheid Oudorp.
Alfred Heineken was Heer van Oudorp tot aan zijn overlijden in januari 2002. Zijn
erfopvolgster is mevrouw de Carvalho-Heineken. Maar wist u dat juist het bier en de
verkoop er van in 1573 aanleiding was tot een groot conflict? En dat dit conflict toen
bijna heeft geleid tot annexatie van Oudorp door Alkmaar? Gelukkig wist het bestuur
van Oudorp onder leiding van de toenmalige Heer van Oudorp dit ternauwernood te
voorkomen.
De staatkundige vorming in Holland in de
vroege Middeleeuwen kende veel strijd om de
macht in bet dunbevolkte gebied. Om toch
zeggenschap te krijgen werden door de graven
van Holland bepaalde delen al vóór 1258 onder
het gezag van een ambachtsheer gesteld, die ook
het recht kreeg om het bestuur te benoemen
en belasting te innen. Omstreeks diezelfde rijd
kreeg Alkmaar in 1254 stadsrechten van de
graaf Willem II van Holland. Dat hield in dat
net verdedigingswerken mocht bouwen en eigen
rechtspraak kreeg en belasting en accijns mocht
innen. De macht van de graven verdween de
volgende eeuwen. Daarvoor in de plaats kregen
de Staten van Holland het gezag over de provin
cie. Het recht van benoeming van bestuurders
door de ambachtsheren werd in de Napoleon
tische tijd rond 1800 sterk ingeperkt. Tot in de
20e eeuw bleven de heren betrokkenheid bij lier
gebied tonen.
De steden waren voor hun inkomsten afhanke
lijk van de belastingen zoals tolheffing en accijns
op allerlei producten zoals brood, zout en vooral
op bier. In 1514 was de accijns op alcoholische
drank in de stad goed voor ruim 70 van dc
totale inkomsten uit de stadsaccijnzen. Een
probleem voor het stadsbestuur was dat burgers
naar de omliggende dorpen trokken en zich daar
te goed deden aan accijnsvrij bier.
Voor Alkmaar was dat onacceptabel. Daarom
verbood het stadsbestuur haar burgers hun dorst
te lessen in de herbergen 'Boonacker' in de
banne Oudorp, de 'Naedorsr' in Heiloo en in de
kroeg in het buurtschap van Jan Boyes.
Uit het feit dat de verboden telkens herhaald
moesten worden, bleek dat de Alkmaarders zich
niets van de vermaningen van het stadsbestuur
aantrokken.
Daarom werd naar andere wegen gezocht. Met de
ambachtsvrouwe van Heiloo werd in 1556 over
eengekomen dat ze in een deel van haar heerlijk
heid geen tapperijen meer zou toestaan.
Drie jaar later kocht de stad zelf herberg 'De
Naedorst', waarna deze werd afgebroken.
Veel meer moeilijkheden leverde dc bestrijding van
de tapperijen in de banne van Oudorp.
In 1565 vroeg Alkmaar aan de Staten van Holland
om Oudorp aan haar rechtsgebied toe te voegen.
Na de succesvolle verdediging van de stad regen dc
Spanjaarden verleende Willem van Oranje in okto
ber 1573 een octrooi aan Alkmaar, waarin bepaald
werd dat er binnen een bepaalde afstand rond de
stad niet gebouwd mocht worden en dat daar geen
ambacht mocht worden uitgeoefend. Het bestuur
van Alkmaar vond dat niet voldoende.
Een paai' maanden later schonk Willem van Oran
je toen de 'jurisdictie' van Oudorp aan Alkmaar,
wat betekende dat het gezag geheel overgedragen
werd aan de stad. De dorpsbestuurders waren niet
van plan toe te geven: met hulp van de ambachts
heer gingen ze in beroep bij de Staten van Hólland
en die verklaarde de annexatie ongeldig.
Zo lukte het Oudorp onafhankelijk te houden. Pas
399 jaar later, in 1972, werd Oudorp alsnog een
deel van de gemeente Alkmaar.
Jan Bakker
Kroniek van Oudorp
2006
9
