Cartografie
55
;r
t
I
stellingen.
jIus of van
n kompas,
n dat later
:e zeevaar
tenden, en
?n de daar-
n het lood
aakte.
was onge-
sanse kust,
zodra hun
e geografi-
i te vinden,
e Zeevaar-
jrders.Vas-
arschijnlijk
Canarische
Websites:
http://www.vocsite.nl/woordenlijst/naviagatie.html
Samengevat is het kompas in al zijn eenvoud een ongelooflijk belangrijk instrument ge
weest, en is dit nog steeds, bij de ontdekking van de wereld
Bij het schrijven van dit stukje heb ik gebruik gemaakt van boeken over de zeevaart die
wij thuis hebben staan en niet in de laatste plaats door de zeemanschappelijke kennis
van mijn echtgenoot Rob.
Gebruikte literatuur:
Jean Randier, Nautische instrumenten, Kluwer 1e druk 1980,
ISBN 90 201 1374 7
H.N. Kamer, Het VOC-retourschip, De Bataafsche Leeuw, Amsterdam 1995
ISBN 90 6707 335 0
De VOC in de kaart gekeken 1602-1799. Cartografie en navigatie van de Verenigde Oos-
tindische Compagnie, SDU uitgeverij, 1988
ISBN 9012 05770 1
Truusje Goedings, Afsetters en meester-afsetters. De kunst van het kleuren 1480-1720
Van Tilt, Coers Roest, Arnhem, 2016
ISBN 978 94 6004 240 9
I
Ij
r
is
SS
Omdat dit verhaal over navigeren gaat, wil ik ook de kaarten noemen die door zeevaar
ders werden gebruikt. Aanvankelijk maakte men gebruik van 'leeskaarten' waarin de er
varingen van voorgaande zeevaarders, bijvoorbeeld naar de Oost werden genoteerd.
Een vervolg hierop was de'paskaart', een visuele versie van de leeskaart.
In de loop van de 17e eeuw groeide Amsterdam uit tot de belangrijkste producent van
boeken, kaarten en prenten in Europa. De kwaliteit van de Nederlandse kaarten behoor
de tot de hoogste ter wereld. Befaamde kaartenmakers waren o.a. Plancius, Ortelius met
zijn Theatrum Orbis Terrarum wereldtoneel), Mercator, Hondius, 1606, Willem Blaeu,
Joan Blaeu. De Atlas Maior van Joan Blaeu is terecht wereldberoemd.
Op de kaarten wordt bijna altijd een kompasroos met Franse lelie getekend. Vandaar
dat ik de cartografie in dit verhaal wil vermelden, maar ook, omdat ik erg geïnteresseerd
ben in kaarten en atlassen. Zou dat komen omdat er ooit een 'Van Santen' meester-afzet-
ter is geweest in de 17e eeuw? Door deze ambachtslieden, die ‘const- en caert-afsetters'
werden genoemd, werden boeken en atlassen dankzij de toevoeging van kleur ware
pronkstukken.
Ir
«•Je
JIJ-
’i
i!
R
h
7'
51W*
1
1
I
r
1
1
•’’i
f.1
1
I
X
^-.1
IW
K’
1 Ak y 1 f
I
7
r
I
l
J
J
-1
F
I
I
i - f m
I
n
M-
/A
*/z
r
fli
