TOEN EN NU
Voor elke nieuwe Kroniek bezoekt onze huisfotografe Thea Kolsteeg een locatie, en
speurt naar dat ene plekje op een oude foto of prentbriefkaart om te zoeken wat er al
lemaal is veranderd. Deze keer ging ze naar de Noordervaart in Stompetoren, naar de
plek waar vanaf 1917 de trotste melkfabriek'Neerlandia' was gevestigd. Met de nadruk op
was, want in de vaart der volkeren en met onze drang naar vernieuwing, is de fabriek (en
menig ander oud bouwwerk) aan de sloophamer toevertrouwd.
Ook Stompetoren is hier op meegelift. Waarvan akte, als we beide foto's vergelijken.
Maar aan de andere kant..al had de fabriek er nog wel gestaan, dan was de herkenbaar
heidfactor misschien ook klein geweest. Op de Toen-foto, uit pakweg eindjaren dertig,
lijkt alleen de sloot nog hetzelfde. Maar een nadere inspectie laat zien dat - samen met
de twee huizen ervoor - ook de voormalige praktijkwoning van dokter Heringa er nog
staat. En ook zien we het topje van de toren nog boven het dak uitsteken.
Als we dan naar de fabriek zelf kijken, en ons voor de geest proberen te halen hoe deze
er voor de sloop uitzag, dan kan je alleen maar tot de conclusie komen dat er in de loop
der jaren behoorlijk aan gesleuteld is. Er was een ketelhuis met stoommachines, en daar
stond in de jaren vijftig nog een enorme, gemetselde schoorsteen naast. Het voorste
gebouw met het platte dak lijkt - anders dan het grote gebouw er achter - de hele rit te
hebben uitgezongen, terwijl veel latere gebouwen een metalen gevelbeplating kregen.
In 1950 was de fabriek samengegaan met' DeTijd'in de Beemsteren waren zo onderdeel
van de coöperatieve vereniging 'De Combinatie'. Maar de laatste jaren raakte de sjeu er
een beetje af. De Tijd werd alleen maar groter, en voor Stompetoren - waar in 2007 de
kaasproductie stopte - raakte het einde in zicht.
Een 'opstekertje'was dat ze uitverkoren werd om van 2001 tot 2004 als toneel te dienen
voor de opnames van de Nederlandse dramaserie'De meiden van De Wit'.
Het verval was toen al min of meer ingetreden, en vooral de laatste jaren maakte het een
beetje een desolate indruk. Wat zich tegen het einde kenmerkte door bijvoorbeeld de
gele letters op het dak. Die lazen al een tijdje 'EERLANDIA'. Toen de sloopploegen voor
kwamen rijden in de zomer van 2009, was het in een vloek en een zucht gedaan met de
opstallen.
Het grote bedrijfsverzamelgebouw dat er voor in de plaats kwam, oogt - ondanks dat we
al weer bijna vijfjaar verder zijn - nog erg nieuw. Wel een leuke geste van de gemeente
Schermer om als blijvend aandenken aan de fabriek het nieuwe gebied Neerlandia te
noemen. Is er toch nog iets wat de herinnering levend houdt.
39
