lis Co opdracht de ramen, waaronder het
wapenraam van Alkmaar, te herstellen. In de
visblaastraceringen in de kop van het raam
werden nieuwe bladmotieven gebrandschil
derd, ook de dolfijnen aan weerszijden van
de cartouche met de tekst Alkmaer 1657 wer
den veranderd. Ook de naam en het jaartal
waren onleesbaar geworden en zijn door dit
atelier geschreven. Er wordt getwijfeld aan
de juistheid van het jaartal, dat mogelijki655
of 1656 moet zijn.
Later zijn nog herstelwerkzaamheden ver
richt door atelier F. Nicolas Zn. en Toon
Berg.
Om gebrandschilderde ramen in een goede
staat te houden is het geboden ze minstens
één maal per eeuw goed onder handen te
nemen. In de jaren '90 van de vorige eeuw
heeft onderzoekbureau L.C.M. Lamboo de
glazen opnieuw bestudeerd, met medewer
king van C. Coebergh - Surie en Y. M. Wassink.
Daarna zijn de verschillende raampanelen
in atelier Bogtman onderzocht en gerestau
reerd. Dit alles is uitvoerig gedocumenteerd.
Over de originaliteit van het raam zijn de
meningen verdeeld: het raam is volgens de
een 'sterk beschadigd', een ander bestempelt
het als 'vrij gaaf. Daarbij is opgemerkt dat
het glas omstreeks 1904 al voor meer dan de
helft vernieuwd is. Ook valt het op dat het
oude glas soms opnieuw is gebruikt en heel
vaak voorzichtig is 'opgehaald'. Men vraagt
zich zelfs af of er per saldo nog echt onge
schonden, authentiek glas inclusief beschil
dering bewaard is gebleven. Dit is onzeker.
Techniek en problemen
Het Alkmaar-raam bestaat voor meer dan
de helft uit negentiende-eeuws vlak glas.
Een aantal verweerde ruitjes zijn van oud
cilinderglas. De beschildering op de blanke
ruitjes bestaat uit donkere contourverf en
grisaille, dit is met poeder aangemaakte
brandschilderverf waarmee door schadu
weffecten diepte en volume wordt gesug
gereerd. Vervolgens de kleuren zilvergeel
en 'Jean Cousin'(antiekrood), die tijdens het
bakken een verbinding aangaan met glas,
evenals contourverf en grisaille. De andere
kleuren zijn geschilderd met emailverf, die
zich in de oven op het glas hecht, maar op
den duur haarscheurtjes vertoont en dan
kan afschilferen.
In de loop der eeuwen ondervond het glas
als drager van de brandschilderingen ver
schillende problemen. Naast glasbreuk,
ontstonden leksporen en krassen op het
glas en trad er verwering op door put- en
vlekcorrosie.Ookde verf en grisaille konden
vervagen en er ontstond craquelé, zoals
hierboven vermeld, met als gevolg het af
schilferen van de verf. Ook de kwaliteit van
het lood vermindert op den duur. Daarom is
het belangrijk het glas regelmatig na te zien
en te repareren.
Tot slot
Gebrandschilderd glas is een bijzonder fra
giel materiaal. Daarom is het een wonder
dat dit prachtige Alkmaarse wapenraam
- weliswaar dikwijls hersteld en vernieuwd
- zo lang bewaard is gebleven. Dit is met
name te danken aan de volharding van de
bevolking, met name het kerkbestuur van
De Rijp. Ondanks alle tegenslagen hebben
zij het opgenomen voor de serie schitteren
de ramen in hun kerk. Niet enkel de meest
aansprekende ramen met verhalende af
beeldingen, maar ook gebrandschilderde
wapenramen kregen hun warme aandacht.
Met de aanstaande gemeentelijke fusie kan
het bestuur van Alkmaar nu ook trots zijn
op het door hen geschonken wapenraam.
Janneke van Zanten-van Wijk
16
