VOORAANKONDIGING BIOGRAFIE W. SCHERMERHORN
De man die in de put sprong. Willem Schermerhorn (1894 -1977)
Op 13 maart 2014 verschijnt de biografie van Willem Schermerhorn geschreven door historicus Her
man Langeveld, uitgegeven bij Boom Uitgeverij. In de volgende Kroniek zal Dick Mantel het boek
bespreken. Nu reeds een korte vooruitblik op de inhoud van het boek geschreven door de auteur.
Willem Schermerhorn was een zoon van de
Schermer, want hij werd in 1894 aan de Zui
dervaart in die polder geboren. Al in zijn eer
ste levensjaar verhuisden zijn ouders naar
een boerderij in de Noordeindermeer, een
droogmakerij binnen het Schermereiland. Hier
groeide hij op; hij bezocht de lagere school van
Grootschermer, waar hij kon profiteren van
het zeer goede onderwijs van meester Joseph
Ditmars. Dit, en zijn aangeboren begaafdheid,
stelde hem in staat met succes de HBS in Alk
maar te doorlopen. Gestimuleerd door zijn
wiskundeleraar, die zelf in Delft gestudeerd
had, koos hij (en kozen zijn ouders) ervoor
om in Delft civiele techniek te studeren. Ook
hier gaf Willem Schermerhorn blijk van een
bijzondere aanleg: na zijn afstuderen werd hij
assistent van prof. Heuvelink, en toen deze in
1926 met pensioen ging, volgde hij hem op als
hoogleraar in het landmeten, het waterpassen
en de geodesie
Vóór 10 mei 1940 wees niets erop dat Willem
Schermerhorn geroepen zou worden om lei
ding te geven aan de Nederlandse politiek. Als
Delfts hoogleraar bouwde hij een internationa
le reputatie op, op het gebied van de luchtkar-
tering. Maar de Duitse bezetting zorgde voor
een dramatische wending in zijn leven. In het
gijzelaarskamp in Sint Michielsgestel werd hij
niet alleen leider van de gijzelaars, maar speel
de hij ook een hoofdrol in de gesprekken over
naoorlogse, politieke vernieuwing. In Londen
raakte koningin Wilhelmina op de hoogte van
deze plannen, die parallel leken te lopen met
haar eigen streven naar vernieuwing. Direct na
de bevrijding benoemde zij Willem Schermer
horn, samen met Willem Drees, tot kabinetsfor
mateur. Schermerhorn werd premier, en Drees
vice-premier. Beiden behoorden tot de oprich
ters van de Partij van de Arbeid.
Maar toen de PvdA de eerste naoorlogse ver
kiezingen verloor, kwam er na een jaar al weer
een einde aan Schermerhorns premierschap.
Hij werd voorzitter van een Commissie-Ge
neraal, die moest trachten tot een vreedzame
dekolonisatie te komen. Met het uitbreken
van de Nederlands-Indonesische oorlog in juli
1947 was deze poging definitief mislukt en was
Schermerhorns vooraanstaande rol in de Ne
derlandse politiek uitgespeeld. In 1951 keerde
hij voorgoed terug naar de wetenschap. Wil
lem Schermerhorn biedt het unieke beeld van
een minister-president die, politiek gesproken,
uit het niets gekomen was en ook weer in het
niets verdween.
In 1977 overleed Schermerhorn op 82-jarige
leeftijd. De urn met zijn as werd bijgezet in een
graf bij de kerk van Stompetoren. Ter gelegen
heid van het 350-jarig bestaan van de Scher
mer werd op 25 mei 1983 op de begraafplaats
een herdenkingsplaquette onthuld met de
afbeelding van Willem Schermerhorn. Daarbij
werden toespraken gehouden door de hoog
bejaarde Willem Drees (via een videoband) en
Joop den Uyl, beiden partijgenoot en opvolger
in het hoogste politieke ambt.
Herman Langeveld (1949) was hoofddocent
Nieuwste Geschiedenis aan de Vrije Universi
teit. Hij publiceerde een tweedelige biografie
van Hendrikus Colijn. Sinds 2006 is hij verbon
den aan het Biografie Instituut van de Rijksuni
versiteit Groningen.
