KRIJGT DE RIJPERTOREN HAAR CARILLON TERUG?
Het jaartal 1654 zal waarschijnlijk iedere rechtgeaarde Rijper bekend in de oren klinken.
In de nacht van 6 op 7 januari werd immers het grootste gedeelte van het dorp door een
uitslaande brand in de as gelegd. Ook het dak en de toren van de Grote Kerk gingen toen
verloren. En met de toren gingen ook de daarin hangende klokken ten onder. Naast een
luidklok hing er in de vroege zeventiende eeuw ook een carillon in de toren. Nadat de
toren in 1661 weer herbouwd was, werden twee jaar later twee nieuwe luidklokken van de
Enkhuizer klokkengieter Wilkes in gebruik genomen. Het carillon keerde niet meer terug.
Hoe heeft dat klokkenspel in
de toren van de Grote Kerk eruit
gezien en geklonken? Daarover
kunnen we ons een voorstelling
maken aan de hand van enkele
gegevens uit de carillongeschie
denis van steden in de buurt.
De omvang zal - naar de huidige
maatstaven - niet groot geweest
zijn. De Alkmaarse torens - Waag,
Grote Kerken Kapelkerk- had
den in die tijd klokkenspelen van
resp. 11,9 en 7 klokken, terwijl
tegenwoordig carillons met
tussen de 40 en 50 klokken geen
uitzondering vormen.Toch staat
er al sinds 1541 een klokkenist op de loonlijst van de stad Alkmaar. Een zeer eenvoudige
klavier zal in die dagen het beieren (de klepel tegen de stil hangende klok slaan) vereen
voudigd hebben. Betreffende de klank kunnen we nog altijd ons oor te luisteren leggen
in Monnickendam, waar in de speeltoren het laat zestiende eeuwse en oudste carillon ter
wereld hangt én nog wekelijks bespeeld wordt.
De brand van 1654 viel precies in een periode waarin veel steden overgingen tot de
aanschaf van een nieuw carillon. De beroemde klokkengieters Hemony hadden ontdekt
hoe men klokken zuiver kon stemmen en dat deed de populariteit van het toreninstru
ment niet weinig toenemen. Wie in De Rijp naar het puntje van de toren kijkt, weet direct
waarom een nieuw carillon er niet meer in zat. Geld voor een imposante spits was er niet
meer, laat staan voor iets kostbaars als een carillon. Ondertussen zijn er dorpen met de
omvang van De Rijp die met een carillon in de toren het historisch en toeristisch karakter
van het centrum onderstrepen. Is - met Koningsdag en gemeentelijk herindeling in het
vooruitzicht - de tijd aangebroken om de omissie der zeventiende eeuwse vaderen goed
te maken?
Christiaan Winter
Stadsbeiaardier Alkmaar
Na 350 jaar mogelijke gezinsuitbreiding voor het echtpaar Wilkes.
22
