Bfi
I
ONDERBELICHT:
HET BOVENLICHT
Als de karakteristieke elementen van een
oud woonhuis aangehaald worden dan
wordt er veelal gesproken over het soort
gevel, het metselwerk of de stijl waarin
het pand gebouwd is.
Ramen, deuren, makelaars, het gebruik
van natuursteen, het komt allemaal aan
bod.
Een onderdeel dat veel minder bespro
ken wordt, is het zogenaamde bovenlicht.
Exemplaren zoals hiernaast afgebeeld,
zult u in polderdorpjes als de onze niet
(meer) aantreffen. Daarvoor zult u echt
naar een stad moeten, waar nog statige,
oude herenhuizen te vinden zijn.
Wat is nu eigenlijk een bovenlicht? Wie de
dikke Van Dale erop naslaat zal bedrogen
uitkomen, maar een meer op bouw en ar
chitectuur geënt naslagwerk geeft het wel
prijs.
Hierin staat: een bovenlicht is een raam,
geplaatst boven het kalf van (meestal) de
voordeur, met als doel om het daglicht
naar binnen te laten vallen.
Hetzelfde boek geeft aan dat men in het
zuidelijke deel van Nederland veelal de
term 'impost' hanteert.
Woningen waren vroeger schaars verlicht.
In eenvoudige huizen was het weinige
licht dat binnenkwam vaak afkomstig van
het gat in het dak, dat eigenlijk bedoeld
was om de rook van de stookplaats af te
voeren.
Overigens was de situatie bij de beter be
deelden ook verre van ideaal. In het pre-
glastijdperkgebruikte men geolied papier,
aan elkaar genaaide varkensblazen of lin
nendoek om voor de vensteropeningen te
spannen. Kozijnen werden hoog geplaatst
I
Rijk versierd bovenlicht aan de
Prins Hendrikkade 123 in Amsterdam.
om het zonlicht zo diep mogelijk het pand
in te laten en vaak besloegen ze de volle
breedte van het gebouw. Bij echte oude
panden uit de late middeleeuwen zien we
bovendien vaak luiken voor de ramen en
een luifel erboven. Om ongenode gasten
buiten de deur te houden, bleven de lui
ken vaak dicht of werd om dezelfde reden
een stalen traliewerk aangebracht, de zo
genaamde dievenijzers. Allemaal zaken
die weinig bevorderlijk waren voor de
lichtkwaliteit binnen.
Pas in de 17de eeuw kwam er verande
ring in de bouwstijl. Stapte men voorheen
vanaf buiten meteen in de woonkamer,
nu betrad men eerst een (donkere) gang.
Dat was de reden, zoals hierboven al op
gemerkt, dat men bovenlichten begon toe
te passen.
Overigens niet te verwarren met de 'bo-
venlichtjes' die in elk modern huis wel in
24
