hulp van minuscule lampjes die hun ener
gie onttrokken aan batterijen die kundig
verborgen zaten in de op maat gemaakte
linnenkasten. Het lichtschijnsel verlichtte
niet alleen de diverse kamers, maar ook de
handgemaakte meubels, de fluwelen gor
dijnen en imitatie Perzische tapijten die
de blinkende parketvloeren tooiden. Ciska
en Thelma stoven met het nodige ge-ooh
en ge-ah op het nieuwe speelgoed af. Wat
was dit prachtig gemaakt door de plaatse
lijke timmerman Ten Tij.
Het alsmaar inzetten van waarnemers was
geen optie die tot in lengte der dagen kon
worden voortgezet. Nu Jans bestaan on
herroepelijk was gereduceerd tot een lig
gend bestaan. Elke beweging kostte hem
teveel moeite en hij leed pijn. Als hij niet in
bed lag, dan sluimerde hij wat op de divan
in de woonkamer. Desondanks, als hij bui
ten op straat voetstappen hoorde, spitste
hij de oren. Hij lag te laag om te zien wie
aan het huis voorbijtrok. 'Ga snel kijken wie
dat is, Cissy!'Ciska rende dan naar het raam
en keek naar buiten, niet zelden was zij te
laat, omdat de voorbijganger al de hoek
om was. Als ze dan toch iemand spotte en
diens naam opnoemde, kon Jan Koppen
zijn gedachten op die persoon fixeren en
haalde hij in stilte herinneringen op over
gesprekken of gebeurtenissen die hij met
die persoon had meegemaakt. Troost put
te hij ook uit de tegelschouw in zijn slaap
kamer waarop taferelen van de Tachtigjari
ge Oorlog waren afgebeeld. Altijd geboeid
en nooit verveeld staarde hij vanuit zijn
bed naar de soldaatjes die daarop waren
afgebeeld en hij fantaseerde hele verhalen
die de soldaatjes meemaakten. Zijn andere
steun en toeverlaat was zijn eerste doch
ter Anna. De terugkeer van Anna naar haar
oude plek had Mammie uiteraard op de
heupen gewerkt en veroorzaakte op een
gegeven moment een scène tussen haar
en de zieke man. Op hoge toon en van
wege het zoveelste gekissebis, eiste zij dat
Anna het huis verliet. Toen gebeurde iets
dat nog niet was vertoond. Jan huilde, dat
zijn hele gezicht er nat van werd. Hij kon
Anna niet missen, snikte hij en verzocht
Mammie om Anna alsjeblieft bij hem te
laten. Zij was zo onder de indruk van de si
tuatie dat ze meteen inbond en niet meer
aan zijn hoofd zeurde. Jan was uiteindelijk
aan het eind van zijn leven gekomen en de
oude vertrouwensband met Anna bloeide
nog eenmaal op. Zij deed, vanuit de slaap
kamer aangestuurd, allerlei hand- en span
diensten voor haar vader. Urenlang kon zij
aan zijn bed zitten en indringend luisteren
naar die paar zinnen die hij nog wilde zeg
gen en vaak zat ze daar gewoon, zwijgend
- in een soort vanzelfsprekende overeen
stemming met haar vader. Ter afwisseling
van dit stille bestaan, dook regelmatig
de altijd opgewekte Ciska de slaapkamer
in met een stroom vrolijke verhalen of ze
voerde haar vader, lepeltje voor lepeltje,
een eitje omdat hij zelf te zwak was om
zichzelf eten toe te dienen.
In de vroege zomer van 1944 deed Jan
de praktijk over aan dokter Maschhaupt,
waarna de verhuizing naar Zaandam volg
de. Het gezin vertrok samen met de huis
raad, de Pekinees Mitschu, Bouvier Dela en
de kat Sjakkie. Voor Jan Koppen moet het
een emotioneel moment zijn geweest. Hij
was intens verknocht aan dit dorp, waar hij
op een kleine pauze na, tijdens de medi
cijnenstudie, zijn hele leven had gewoond.
Hij hield van de streek, het landschap, de
geluiden (Werf), geuren en vooral de men
sen. En tenslotte moest hij de schouw-
wand met de Spaanse soldaatjes achter
laten. Eigens voor de verhuizing werd een
ambulance geregeld, zodat hij liggend kon
worden vervoerd. Anna zat bij hem in de
ambulance en Mammie liet zich met de
157
