feur en liet zich -als in een soort strijdte-
nue- in haar mooiste outfit, met fluwelen
handschoenen en een grote zomerhoed
naar Fort Spijkerboor rijden om Jan op te
halen. Op weg naar huis brak er een dave
rende ruzie uit.
'Dit heb jij veroorzaakt met jouw belache
lijke gedoe met die Duitse militairen! Hoe
kon je zo dwaas zijn om die kerels in huis te
halen. Hoe kon ik zo idioot zijn om dit toe
te staanl'Van woede sloeg Jans stem over.
'Waag het niet mij te beschuldigen!! We
hebben niets verkeerd gedaan. Maar, ik zal
het ze betaald zetten, dat gajus, dat ons
meende te moeten arresteren. Ik zal het ze
betaald zetten.'
Ze leek zo razend, dat Jan er bang van
werd. Hij moest zichzelf kalmeren en ook
haar tot rust zien te brengen.
Ze ging door met vuur spuwen. 'We zullen
het ze laten zien dat we helemaal klaar met
ze zijn.'
'Doe nou rustig. Hoe wil je dat doen? Dat
heeft toch geen zin.'
'Door lid te worden van de nationaal socia
listische beweging.'
'Wij beiden?'
Ze keek hem met een vernietigende blik
aan.
Vanwege alle commotie en tekort aan
slaap voelde hij zich doodmoe en had
geen puf meer om zich te verzetten tegen
haar boosheid. En waarom ook? Hij had
genoeg gezien en gehoord om een posi
tieve grondhouding te hebben ten opzich
te van het nationaal socialisme. Zeker de
sociale en economische aspecten daarvan
spraken hem aan. Een soort communisme
maar dan zonder de onteigening van de
rijkere klasse.
Toen ze thuis kwamen, renden de kinderen
hen uitzinnig van blijdschap tegemoet, le
dereen had zich vreselijke zorgen gemaakt.
Het eerste dat Mammie deed was zich op
geven als lid van de NSB en het duurde niet
lang of ook Jan was daartoe overgegaan.
En daarna ging ze met haar'zendingswerk'
aan de slag, het liefst had ze de hele wereld
lid gemaakt.
In de tweede helft van 1940 kreeg Jan het
bericht dat hij zich zijn NSB uniform kon ko
men aanmeten. Hij is er nooit op afgegaan.
Het dragen van een dergelijk uniform stuit
te hem tegen de borst en hij wist ook wel
dat hem zoiets tot een potsierlijke figuur
maakte. Wat hij wel gretig in huis haalde
was een reusachtige landkaart van Rus
land die werd uitgegeven naar aanleiding
van de Duitse inval in de Sovjet Unie. Deze
veldtocht fascineerde hem en hij volgde
via de krant en de radio de snelle opmars
van de Wehrmacht en hij markeerde met
vlaggetjes (die hij tegelijk met de kaart
aanschafte) het verloop van het front. Het
lot van de Russische bevolking was voor
hem op dit moment nog te abstract om
het zich aan te trekken. Bovendien vond hij
dat hier een strijd werd gevoerd tussen de
waarden van het Avondland contra het in
zijn ogen perfide bolsjewisme. In de jaren
twintig had hij vooral veel memoires ge
lezen van Russische emigrés om genoeg
te weten over het verschrikkelijke lot van
de bezittende klasse (mensen zoals hij) tij
dens de Russische Revolutie. De landkaart
bedekte bijna een hele muur in de slaap
kamer en wellicht hebben Mammie en Jan
menigmaal voor het slapen gaan, gefanta
seerd over hoe Duitsland langzaamaan de
wereld veroverde.
Tegenover de abstractie van de Rusland
kaart werden ook tekens waargenomen
dat de oorlog levensecht en bedreigend
was. Op een mooie zomerdag wilde Mam
mie met deze of gene vriendin nog wel
eens naar Egmond aan Zee gaan. De da
mes kleedden zich in het wit met bijpas-
150
