DE KERK VAN GRAFT
Onderzoek naar de verschijningsvormen van de Grafter kerk
Als bestuurslid van de Stichting tot behoud van de zerkenvloer van Graft werd ik, als bouw
kundige en begeleider van de restauratie van de zerkenvloer, stukje bij beetje de geschiedenis
van de Grafter kerk gewaar. In 1907 schreef de Grafter amateurhistoricus Pieter Schuurman
Wz. (1871-1939) over de laatste kerk van Graft. Zijn verhaal is door Nico Stroet onder dezelfde
titel later opgenomen in de Chronyke, jrg. 17, nr. 4, dec. 2000. Het is het enige (niet volledige)
verhaal over de kerk, voor de rest zijn er slechts losse fragmenten. De kerk van Graft blijkt in
de loop van de tijd vaak van gedaante veranderd. Onderstaand wordteen poging gedaan de
veranderingen door verbouwing, sloop of uitbreiding op een rijtje te zetten. Daarbij is gepro
beerd een zo goed mogelijk beeld van de kerken te vormen uit de voorhanden zijnde beschrij
vingen en/of prenten. De lijntekeningen zijn ter verduidelijking toegevoegd en zijn allen van
gelijke schaaf. Vooralsnog wordt er vanuit gegaan dat de kerk altijd op dezelfde plek heeft
gestaan, er is geen duidelijke aanwijzing dat het anders is geweest.
De eerste kapel of kerk 1300?
In de goederenlijst van de abdij van Eg-
mond Cartularium Liber Sancti Adalberti)
komt de vermelding voor van het dorp
Graft. Deze lijst uit de ise eeuw is een af
schrift van de oorspronkelijk lijst welke is
aangelegd tussen 1214 en 1220. Het ver
meldt: dat, met goedvinden van Florencius2,
AdallardusAllardsz. aan Eilgero en Abboni de
Meneslata goederen en landerijen afstond in
de Scirmere, Bamestra, Boclo, Gerdinchmore
en Graft. De schenking vond plaats op 1 ok
tober, maar het jaar stond niet vermeld.
In ieder geval moet het in de periode van
1105-1120 zijn geschied, de tijd dat Adallar-
dus abt van de abdij van Egmond was.
Dit is vooralsnog de eerste vermelding
van het dorp Graft, maar niet van haar
kerk. Jan Adriaansz. Leeghwater verhaalde
in zijn Chronykje van 16493: Die eerste Pro-
chy-kerken die daar op het Eiland waren
daar de Catholyken haren dienst in deden
dat was de kerk van Graft, ende de kerk van
Schermer. Geen onwaarheid, maar tus
sen het ontstaan van de kerk van Graft en
Schermer zit nogal een grote tijdspanne.
In zijn boek'De Mijzenpolder'dateert Dick
Mantel de kerkjes van Misne (De Mijzen) en
Skirmere (Schermer) aan het einde van de
tiende eeuw. Dit doet hij aan de hand van
een oorkonde van bisschop Willem I van
Utrecht en de Echternachse kerkenlijst. De
kerk van Graft komt in voornoemde stuk
ken niet voor en komt pas eeuwen later in
beeld.
Niettemin van oude oorsprong hetgeen
kan worden afgeleid uit een bewaard ge
bleven rijmdicht van Melis Stoke (1235-
1305)4:
Aen dAbt van Egmont werd versocht
Een plaets van Godsdienst werd gebrocht.
Een Kerck hy bouwt rondom een gracht
Daer uyt kreeg 't Dorp den naem van Graft.
Een huysgesin van de Geest kant
Heeft de eerste woning daer geplant.
Dat was omtrent, neem hierop Merck,
Daer nu tot Graft staat de Hooft-Kerk.
Omdat Melis het hier heeft over de kerk
die in zijn tijd te Graft stond kan daaruit
worden geconcludeerd dat de kerk uit het
begin van 1300 stamt omdat hij in 1305
overleed.
Vanuit de vroege moederkerken op de
geestgronden langs de kust werden de
kerken in het Noord-Hollandse achterland
5