punt duidelijk van Luther, namelijk in zijn
visie op de mis ofwel het avondmaal.2
De volgende reformatiebeweging hoort
tot de radicale reformatie. In Duitsland
vonden opstanden plaats van arme boe
ren, die bloedig werden neergeslagen door
adel en kerk. Toen Luther in de ban werd
gedaan ontstond de grootste opstand.
Een van de opstandelingen was de radi
cale predikant Thomas Müntzer. Müntzer
was tegen de kinderdoop en herdoopte
eigenhandig en wordt wel als een van de
eerste wederdopers beschouwd. Het liep
gruwelijk af, 150.000 mensen verloren het
leven en Engels lijfde hen in 1850 in bij de
voorlopers van de socialistische beweging.
Melchior Hoffmann (1495-1544) wordt als
de officiële grondlegger van het anabap
tisme beschouwd. Veel dopers verbonden
hun nieuwe geloof met maatschappelijk
activisme. Ook Amsterdam kende een peri
ode vol onrust. Op 10 mei 1535 bezetten ze
het stadhuis in Amsterdam, een gruwelijke
ontruiming volgde met vele doden. Het
merendeel van de elfhonderd in ons land
geëxecuteerde 'ketters' was wederdoper.
De bezetting van Münster in februari 1535,
uitgevoerd in een apocalyptische roes,
stond onder leiding van de Leidse kleer
maker en herbergier Jan Beukelsz (Jan
van Leyden) en Jan Matthijsz, een bakker
uit Haarlem. Het was van korte duur, op 25
juni 1535 werd de stad heroverd. De Friese
dominee Menno Simons (1496-1561) nam
afstand van het Münsterse radicalisme,
pleitte een ingekeerd christendom, paci
fisme en een streng principiële levenshou
ding. Hij was tegen de kinderdoop. Zijn na
volgers vormden spoedig de hoofdstroom
van de doopsgezinden. Overal in de we
reld, door emigratie, terug te vinden als
mennonieten. De dopers waren de eersten
die zich afscheidden van de moederkerk.
De uit Duitsland afkomstige Amish People
van Pennsylvania zijn de meest exotische
erfgenamen van deze richting.3
De laatste reformatiebeweging was die
van het calvinisme, genoemd naar de Fran
se jurist Johannes Calvijn (1509-1564). Dit
werd in de jaren vijftig van de zestiende
eeuw de dominante stroming van de refor
matie.4
Calvijn.
Uit: Europa. Geschiedenis van zijn bewoners
1566. Het wonderjaar of het hongerjaar?
Wat dreef de duizenden in 1566 naar bui
ten de steden en dorpen om er openlucht
diensten bij te wonen? Wat zat er achter
de verwoesting van de altaren en heili
genbeelden? Kortom hoe moeten hagen-
preken en beeldenstorm geduid worden?
Velen schrijven de opstand van 1566 op het
conto van de religie. Erich Kuttner schreef
in het begin van de Tweede Wereldoorlog
zijn boek 'Het hongerjaar 1566', waarin hij
het oproer van 1566 uit de droevige soci
aal-economische situatie en de armoede
verklaarde. Een combinatie van beide fac
toren ligt voor de hand.s
Als reactie op de vereniging van de
110
