Toen in 1892 de afgescheidenen samen
gingen met de dolerenden bleven enkele
van de meest behoudende gemeenten
apart voortbestaan onder de naam Chris
telijk Gereformeerde Kerk in Nederland.
In 1947 werd de naam Christelijk Gerefor
meerde Kerken.®
De tijd van de afsplitsingen was bepaald
nog niet voorbij.
Sprak de slang in het paradijs?
Verdere splitsingen
Sprak de slang in Genesis 3 wel of niet? Do
minee Geelkerken meende in een preek in
1924 dat het spreken van de slang niet te
letterlijk genomen moest worden. Er ont
stond een hevige theologische twist over
deze en andere zaken. Geelkerken werd
in deze zaak van 'Schriftaanranding' be
schuldigd en uiteindelijk samen met zijn
kerkenraadsleden geschorst. Met geest
verwanten werd in 1926 besloten tot 'het
herstellen van het kerkverband'. De Ge
reformeerde Kerken in Hersteld Verband
ontstonden. Een relatief groot aantal van
hun predikanten was lid van de ook in 1926
opgerichte christelijk-sociale en anti-mili
taristische Christelijk Democratische Unie,
o. a. J. J. Buskes. Veel 'hersteld verbanders'
stemden op deze partij. In 1946 traden de
gereformeerden in hersteld verband toe
tot de Nederlands Hervormde kerk." De
Christelijk Democratische Unie werd één
van de partijen die in 1946 de PvdA gingen
vormen.
Een tweede, omvangrijker splitsing deed
zich voor in 1944. Grote verschillen over
de 'gemene gratie', 'het genadeverbond'
en de 'wedergeboorte'. Er kwam een leer-
uitspraak over de doop, die door Prof. K.
Schilder niet werd aanvaard. Zijn schorsing
volgde en later zijn afzetting als hoogle
raar en predikant. Hierop maakte hij in een
'acte van vrijmaling of wederkeer' bekend
dat hij de uitspraken en kerkrechterlijke
maatregelen van de Gereformeerde Syno
de niet aanvaardde. Schilder en zijn aan
hangers beriepen zich daarbij op artikel 31
van de Dordtse Kerkorde. Per plaats werd
nu besloten Schilder te volgen en zich 'vrij
te maken', dan wel het standpunt van de
synode te volgen. Twaalf procent van de
gereformeerden hebben zich vrijgemaakt.
Officieel de gereformeerden onderhou
dende art. 31 KO geheten, ofwel de gere
formeerden vrijgemaakt, zoals ze zichzelf
noemden. In 1967 verliet een klein deel de
vrijgemaakten, de 'Tehuizen-gemeenten',
later de Nederlands Gereformeerde Ker
ken genoemd.®
In 1953 vond nog een afsplitsing van de
Gereformeerde Gemeenten plaats, die als
Geformeerde Gemeenten in Nederland
verder zouden gaan. Daarvan splitste zich
in 1980 nog een deel af, de Gereformeer
de Gemeenten in Nederland buiten ver
band.46
In de zestiger jaren ontstonden er, ook
onder de druk van de terugloop in kerk
gang, pogingen om, na de tijd van vele
splitsingen, weer samen te werken.
Samen op weg
In 1961 spoorden negen hervormde en
negen gereformeerde predikanten (de
'Achttien') nog vruchteloos aan tot samen
werking, maar in 1968 hervatten jongeren
met meer succes de discussie met een
rapport getiteld 'Samen op weg'. Tijden
waren danig veranderd. Kuitert had veel
invloedrijk werk gedaan en in de jaren ze
ventig ontstonden vele 'Samen-op-Weg'
(SoW) gemeenten. Sinds 1973 werd er
in 'combisynoden' vergaderd en in 1980
schoven de lutheranen aan tafel. De Re
monstranten waren even (vijfjaar) bij het
121
