NIEUWE BOEKEN Nieuw boek in de bibliotheek van het museum: Geschiedenis van Nederland; de canon van ons vaderlands verleden, G.G. Hellinga. Zutphen, Walburgpers, derde dr. 2007. ISBN 978.90.5730.600.6 De commissie die in opdracht van het Rijk de canon voor vader landse geschiedenis heeft vastgesteld, kreeg in vakkringen weinig applaus. Menig vakgenoot was bang dat de geschiedenis opgedeeld was in vijf tig hapklare brokjes en dat alles buiten de canon niet maar aan de orde zou komen in het onderwijs. Dat is gelukkig niet zo. Natuurlijk is het aanvechtbaar om wel Eise Eisinga (van het planetarium in Franeker) op te ne men en bijvoorbeeld niet P.C. Hooft of Vondel (van de Muider kring). Maar de onderwerpen moeten niet gezien worden als kleine beperkte thema's, maar als venster op hun tijd. Zo kunnen bij veel vensters sociale ontwikkelingen worden behandeld of godsdienstige kwesties. Veel thema's leiden naar economische zaken of naar politieke relaties met ons grote buitenland. De strijd tegen het wa ter komt in veel vensters aan de orde en vaak biedt een venster ook uitzicht op kunst en cultuur, zodat de Muider kring als vanzelf aan de orde komt. De auteur, psychiater Hellinga, heeft de vijftig thema's beschreven als ven sters op hun tijd. Als voorbeeld neem ik het hoofdstuk over Eise Eisinga van het planetarium te Franeker. Hoe verleidelijk zou het niet zijn de man en zijn levenswerk te beschrijven zoals een gids in het museum aldaar het zou doen. Zo niet Hellinga. Hij begint het hoofdstuk met de opmerking dat het vrije denken in de lage landen al tijd gekaderd was binnen de godsdienst. Heel langzaam bevrijdt de wetenschap per zich van het theologisch wereldbeeld. Een belangrijke fase in deze was de 17° en 18e eeuwse strijd tegen bijgeloof, tegen vooroordeel, tegen heksenvervolging en wat daar mee samenhing. De achttiende eeuwse verlichte geesten propageerden het primaat van het humanisme en het heldere denken. In dat kader wordt Ei singa gepresenteerd, als voorbeeld. Hij noemt zichzelf een 'liefhebber der waar heid'. Daar ging het om in de Verlichting en wel zo dringend dat ruim honderd jaar later Multatuli (ook een venster!) er nog de spot mee kon drijven door Bata- vus Droogstoppel (u weet wel die make laar in koffie van de Lauriergracht no. 37) op de eerste bladzijde van de Max Havelaar te laten zeggen: "De waarheid en gezond verstand. Daar gaat het om. Voor de Bijbel, maak ik een uitzonde ring." Daarmee geeft hij ook de spanning weer tussen de beta-wetenschappers en de dominees. Natuurlijk beschrijft Hel linga met enthousiasme het ingenieuze bouwwerk van deze Fries, maar hij ver meldt ook dat deze ex-wolkammer later belastinggaarder werd en als belangrijk man de kant koos van de patriotten en vervolgens moest vluchten toen de Oran gisten gesteund door Pruisische troepen het land zuiverden van de 'kezen' zoals hun scheldnaam was. Eisinga kwam na zeven jaar vluchtomzwervingen terug in zijn huis, kreeg in 1818 de stadhou der Willem VI op bezoek (die inmiddels 236

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

De Kroniek : Graft-de Rijp en Schermer | 2008 | | pagina 56