De hypothese van Herman Meddens is
dat de structuur van de preken met de
uitdagende inleiding de toehoorder ver
leidt de oren te spitsen. De inleiding
dwingt de voorlezer spanning in de tekst
te leggen, zodat de sleurtoon wordt ver
meden. Bij de gebeden ligt dat anders.
De gebeden
Herman Meddens: zijn de preken leerre
denen die men eigenlijk maar één maal
moet aanhoren, een gebed is iets wat
herhaald kan worden, met minder ratio
en meer emotie. De 16 gebeden zijn kor
ter en spelen nog meer in op het gevoel
van de zeeman. Dat blijkt bijvoorbeeld
uit het gebed dat gezegd kan worden als
men vast in het ijs besloten is. Enkele
alinea's.
...want terwyl ons alle menschelijke
hulpe feylt ende gebreeckt, soo nemen we
onse toevlugt tot u, gy die in den he
mel woont. Wy zijn tegenwoordig met dit
knarsende ys, als met een metalen muur
besloten, gy hebt een engen bant om onse
lendenen geleyt, wy sien niet anders als
vreselijcke ys schotsen, en een wijde logt
boven, een vervarelijcken afgront bene
den, en allerleye doodsgevaren rontom
ons: alle onse menselijcke raedt, kragt en
wysheyt is ten eynde gekomen...
laet deze vreselijcke ysbergen, waer
mede wy so gants en gaer omsingelt en
besloten zijn, eens agterwaerts wijeken:
maeck ons doch opening en ruymte, en
verlos ons haestelijck uyt dese benauw-
theydt en banden des doodts....
Indien gy daerentegen, regtvaerdige
Godt! onse tranen en sugtingen tot on-
ser verlossinge niet gelieft te hooren, en
besloten hebt ons, dus omringt van het
knarsende ys elendig te laten vergaen,
en in de grondeloose kolek der zeee te be
graven, soo weest ons doch genadig na
de ziele, en laet niet toe da twe te gelijck
in het water en in onse sonden smooren;
maer laet het berouw en leetwesen datwe
over onse sonden hebben, hoewel het seer
spade komt, u soo verre behagelijck zijn,
dat we van u niet verstoten, maer in uwe
genade op en aengenomen mogen wor
den, opdat we in ons sterven uyt dese on-
gestuyme zee, overgebragt mogen worden
in de eeuwige rustplaets en salige haven
der behoudenisse. Eyndelijk, Godt!
wy onderwerpen ons geheel en al aen uwe
alderheyligste wille, ons leven en doodt
staet geheel in uwe hant, als 't u belieft
gy kont ons ligtelijck redden en verlos
sen uyt dit groote gevaer: soo niet, uwen
wille, Vader moet geschieden, geef ons
maer 't geen gy weet ons meest na ziel en
lighaem nodig te zijn, en wees ons gena
dig in leven en in sterven
Letterlijk uit de tekst van Herman Med
dens:
Ik vind dit een mooie getuigenis van pas
torale zorg voor de gemeenteleden. Wat
opvalt is het weinig bombastisch taalge
bruik en de directe benadering van het
gevoel. Daarin waren de auteurs zeer
modern. Ik trek dan graag een paral
lel met Betje Wolff en Aagje Deken die
zo graag levendig en direct hun verha
len over 'het leven' wilde schrijven. Zij
zochten daarvoor de brief als medium.
Zij publiceerde in Nederland zestig jaar
later de eerste brievenboeken. Een brief
is intiem en staat gevoelens toe. Om het
effect te verhogen schrijven zij soms een
brief waarboven ze zetten 'in de nacht
voor het slapen gaan geschreven'. Dan
wordt het nog openhartiger en spannen
der.
De Rijper Zeepostil is niet bedoeld als
literair werk, maar het wil wel een di
recte troost zijn voor de zeelieden die zo
riskante reizen moesten ondernemen. In
de preek worden bijna levenswijze ad-
193
