De hypothese van Herman Meddens is dat de structuur van de preken met de uitdagende inleiding de toehoorder ver leidt de oren te spitsen. De inleiding dwingt de voorlezer spanning in de tekst te leggen, zodat de sleurtoon wordt ver meden. Bij de gebeden ligt dat anders. De gebeden Herman Meddens: zijn de preken leerre denen die men eigenlijk maar één maal moet aanhoren, een gebed is iets wat herhaald kan worden, met minder ratio en meer emotie. De 16 gebeden zijn kor ter en spelen nog meer in op het gevoel van de zeeman. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het gebed dat gezegd kan worden als men vast in het ijs besloten is. Enkele alinea's. ...want terwyl ons alle menschelijke hulpe feylt ende gebreeckt, soo nemen we onse toevlugt tot u, gy die in den he mel woont. Wy zijn tegenwoordig met dit knarsende ys, als met een metalen muur besloten, gy hebt een engen bant om onse lendenen geleyt, wy sien niet anders als vreselijcke ys schotsen, en een wijde logt boven, een vervarelijcken afgront bene den, en allerleye doodsgevaren rontom ons: alle onse menselijcke raedt, kragt en wysheyt is ten eynde gekomen... laet deze vreselijcke ysbergen, waer mede wy so gants en gaer omsingelt en besloten zijn, eens agterwaerts wijeken: maeck ons doch opening en ruymte, en verlos ons haestelijck uyt dese benauw- theydt en banden des doodts.... Indien gy daerentegen, regtvaerdige Godt! onse tranen en sugtingen tot on- ser verlossinge niet gelieft te hooren, en besloten hebt ons, dus omringt van het knarsende ys elendig te laten vergaen, en in de grondeloose kolek der zeee te be graven, soo weest ons doch genadig na de ziele, en laet niet toe da twe te gelijck in het water en in onse sonden smooren; maer laet het berouw en leetwesen datwe over onse sonden hebben, hoewel het seer spade komt, u soo verre behagelijck zijn, dat we van u niet verstoten, maer in uwe genade op en aengenomen mogen wor den, opdat we in ons sterven uyt dese on- gestuyme zee, overgebragt mogen worden in de eeuwige rustplaets en salige haven der behoudenisse. Eyndelijk, Godt! wy onderwerpen ons geheel en al aen uwe alderheyligste wille, ons leven en doodt staet geheel in uwe hant, als 't u belieft gy kont ons ligtelijck redden en verlos sen uyt dit groote gevaer: soo niet, uwen wille, Vader moet geschieden, geef ons maer 't geen gy weet ons meest na ziel en lighaem nodig te zijn, en wees ons gena dig in leven en in sterven Letterlijk uit de tekst van Herman Med dens: Ik vind dit een mooie getuigenis van pas torale zorg voor de gemeenteleden. Wat opvalt is het weinig bombastisch taalge bruik en de directe benadering van het gevoel. Daarin waren de auteurs zeer modern. Ik trek dan graag een paral lel met Betje Wolff en Aagje Deken die zo graag levendig en direct hun verha len over 'het leven' wilde schrijven. Zij zochten daarvoor de brief als medium. Zij publiceerde in Nederland zestig jaar later de eerste brievenboeken. Een brief is intiem en staat gevoelens toe. Om het effect te verhogen schrijven zij soms een brief waarboven ze zetten 'in de nacht voor het slapen gaan geschreven'. Dan wordt het nog openhartiger en spannen der. De Rijper Zeepostil is niet bedoeld als literair werk, maar het wil wel een di recte troost zijn voor de zeelieden die zo riskante reizen moesten ondernemen. In de preek worden bijna levenswijze ad- 193

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

De Kroniek : Graft-de Rijp en Schermer | 2008 | | pagina 13