De molens tussen Ursem en Schermer-
horn werden op 'oude Mijzengrond' ge
plaatst. 4623 (vierkante) roeden, oftewel
5,8 morgen (800 roeden= 1 morgen
(Hondsbossche); 1 morgen 0,8 ha; dus
vier en een halve ha) werden door parti
culieren in het Mijzengebied onder
Schermerhorn aan de bedijkers van de
Schermer verkocht en in het Ursemmer-
deel nog eens 3240 roeden (4 ha) te
staan. Bij elkaar bijna 10 hectare. Het
verkoopbedrag varieerde, afhankelijk
van de kwaliteit van het land, van 1 gul
den en 10 stuivers tot 4 gulden en 5 stui
vers per roede. Het land wat overbleef
kon weer teruggekocht worden, soms
voor 11 stuivers de roede.26
De molens aan de rand van de polder
kregen hun karakteristieke verdeling in
bovenmolens, middelmolens en ondermo
lens, onderling verbonden door onderkol-
ken en bovenkolken. De poldermolens
kwamen lager, verspreid over de polder,
te staan.
Uniek voor de Schermer zijn twee bij
zonderheden. Het bestaan van een
'binnenboezem' en een afwijkend sys
teem wat betreft de 'molengangen'. Om
het water uit de laagst gelegen delen van
de polder naar de molengangen bij de
ringvaart te krijgen werden door de
Schermer drie vaarten gegraven, de
Noorder- of Alkmaarvaart, de Zuider- of
Middelvaart en de Laanvaart, die in ver
binding stonden met de molengangen
aan de rand. Deze vaarten vormen de
zogenaamde binnenboezem. De polder
werd opgedeeld in 14 deelpolders, door
dammen gescheiden en ieder met een
eigen waterbeheer en watermolen. De
poldermolens sloegen het water in de
binnenboezem.27
Wat betreft het begrip molengang het
volgende. Een molengang is een groep
samenwerkende, op verschillende ni
veaus opererende, molens. Het water
wordt naar elkaar toegemalen om traps
gewijs een groot niveauverschil te over
winnen. Normaal gesproken stond er één
molen op een trap, maar dit is niet het
geval in de Schermer. In de Schermer
konden meerdere molens per trap voor
komen.28
Bleef de oorspronkelijk gekozen locatie
van de molens onveranderd? Zeker niet.
Tussen 1635 en 1666 verwisselden 32
molens, meer dan de helft van het mo
lenbestand, van positie. Langer dan twee
eeuwen bleef het systeem van de uitein
delijke 52 molens, 14 bovenmolens,
12 middelmolens en 12 ondermolens,
aangevuld met 14 poldermolens, on
veranderd.29
Schematische weergave van de viertrapsbemaling in de Schermer.
Uit: Han van Zwet. De 52 watermolens van de Schermeer, in Alkmaar, Stad en Regio. AHR XII.
128
