DE INDUSTRIE- EN KORENMOLENS VAN GRAFT
I Vier Rosmolens
Leo den Engelse1
In mijn onderzoeksgebied, van Marken-Binnen in het zuiden tot de Mijzenpolder in
het noorden, hebben in de loop der eeuwen minstens zeventig windmolens gestaan.
Daarbij reken ik de kleine weidemolentjes, de zogenaamde 'aanbrengertjes'niet mee.
In ongeveer de helft van de gevallen ging het om een polder- of watermolen, de andere
waren koren- en industriemolens. Vrijwel alle industriemolens in dit gebied stonden
op het Schermer eiland, met name ten zuiden van De Rijp en Graft. Naast de wind
molens was er ook een aantal door paarden aangedreven molens: Schermerhorn
(afbeelding 1), Grootschermer en De Rijp hadden er ieder een en Graft telde er vier.2
De paarden- of rosmolen (afbeelding zie voorplaat) behoort nu, samen met de wind
molen en de stoommachine, tot ons technisch en industrieel verleden. In 1850 waren
er in heel Nederland nog 1930 rosmolens in bedrijf. Veertig jaar later was hun aantal
geslonken tot 569, een achteruitgang met 71 In diezelfde periode was er een nog
iets sterkere daling (75 te zien bij het aantal rosmolens in de Noord-Hollandse
voedingsmiddelennijverheid: van 148 in 1850 naar 37 in 1890. Hun plaats werd in
genomen door stoommachines. Daarvan steeg het aantal in de Noord-Hollandse
voedingsmiddelenbranche in diezelfde periode bijna een factor vier: van 44 naar 160.3
In deze bijdrage gaat het over de vier rosmolens van Graft: een oliemolen, een
gruttersmolen en twee paardenmolens bij een lijnbaan. De oudste gegevens gaan
over de rosoliemolen.
1 - Er is maar een afbeelding
bekend van een interieur van
een rosmolen op het
Schermereiland. Die is te
vinden op een zerk in de Grote
Kerk van Schermerhorn. Het
ligt voor de hand, dat deze
het graf dekt van een grutter
uit Schermerhorn.
(foto Fokke Bakker)
