Vrouwen hebben daarbij een nadelige positie en weten zich soms geen
raad. In een beboste omgeving is een noodoplossing echter gauw gevon
den, wat later vaak weer wordt opgemerkt door een argeloze paddenstoe
lenzoeker of bramenplukker.
Voornamelijk om redenen van volksgezondheid ontstond er een cultuur
omslag en een anders denken over hygiene In Rotterdam duurde het nog
tot 1854 voordat er een verbod kwam om in het openbaar te poepen.
Er kwamen ook op het platteland meer aparte ruimten waar men z'n be
hoefte kon doen.
De namen varieerden per streek en per "stand" De fransen spraken bij de
betere stand van toilette, hoewel het geval er zelf vaak niet beter uitzag dan
onze gelegenheden. Daarvoor hadden we fraaie namen zoals schijthuizen,
stilletjes het secreet of Nr. 100., retirade, beste-kamer, privaat, gemak, de
doos, een zekere plaats en het kleinste kamertje of gewoon de plee.
Allereerst ontstonden de zg. pissoirs, bedoeld voor de mannen, en die aan
vankelijk niet veel meer omvatten dan een "muurtje op de cour", waar je
gewoon gezellig naast elkaar stond.
Onderaan dat muurtje liep als regel een goot voor de afvoer, maar niet zel
den zag je duidelijk dat hier ook ernstiger zaken waren gedaan.
Thuis was de po een belangrijk stuk gereedschap. In boerderijen stond
deze vaak op een plank in de bedstede, dan wel op een plank voor de bed
stede die ook gebruikt werd als opstapje voor de kinderen, dus je moest
s'nachts wel uitkijken. Bovendien weten wij van de verhalen van ouderen
onder ons dat soms de po s'nachts wel erg vol was.Maar je moest nodig
en besloot dat jou plas er nog net bij kon.Niet dus, en de po stroomde
over en s'morgens was er niemand die dat gedaan had.
Je had ze in allerlei uitvoeringen. Meest algemeen was de hoge pot, met of
zonder deksel. Er was ook al een ondersteek die platter was met een brede
rand, al dan niet met deksel.
In de loop der eeuwen heeft men geexperimenteerd met de vorm waarbij
zeer knappe vondsten waren doch de meeste waren onbruikbaar. De uri
naal is een van de weinige die de de ontwikkelingen hebben overleefd.
Maar als dan de vorm niet inspireert, dan kun je je als kunstenaar ook uit
leven op de versiering, getuige de enorme variëteit die we zien in menig
museum en in veel privé-verzamelingen.
104
Maar in de loop der jaren kwamen er toch een aantal sanitaire ontwik
kelingen die het hele denken over deze materie hebben veranderd.
De po.
